Tosilog

TOSILOG

nang magka-COVID ako noon, ang payo ni Ninang:

tigilan muna ang pamumuhay kong vegetarian

magkarne, dapat mayroong protina sa katawan

magkarne't magpalakas, magkalaman ang kalamnan

anong sakit man sa loob, sinunod ko ang payo

para sa kabutihan ko rin yaring tinutungo

pagiging vegetarian ay di pa rin maglalaho

lalo't prinsipyong makakalikasa'y sinapuso

kaya nang minsang magutom, umorder ng tosilog

na kombinasyon ng tosino, sinangag at itlog

o kaya naman ay tosino, sinaing at itlog

maganda raw ito sa tulad kong di naman kalog

bagamat minsan lamang magkarne, natutulala

ang madalas ay gulay at isda, nakakatula

bigas na kinanda o red rice, puspos talinghaga

lalo't kasama sa hapag ay magandang diwata

paminsan-minsan lang magkarne, vegetarian pa rin

lalo't mahal ang kilo nito, nag-budgetarian din

okra, talong, kamatis at galunggong ang bibilhin

talbos ng petsay, sili't kintsay, isapaw sa kanin

- gregoriovbituinjr.

11.09.2022

Pulang buwan

PULANG BUWAN

Nobyembre Syete, laban sa Red Tagging ay may presscon

at anibersaryo rin ng October Revolution

Nobyembre Otso, gabi nama'y lumitaw ang Red Moon

napuna ko, pula pala ang suot kong short ngayon

mataman kong pinagmasdan ang buong kalangitan

payapa, unos ay di nagbabanta, kainaman

anong kahulugan ng Red Moon sa kinabukasan

tulad ng aking pisngi ay namumula ang buwan

di ko pa maarok ang dala niyang talinghaga

habang siya'y pinagmamasdan kong nakatingala

ah, baka dapat tayong maging listo't laging handa

sa banta ng redtagging sa nakikibakang dukha

mapulang buwan, kasabay ng eklipse o laho

kulay ng dugo, kulay na madugo, nagdurugo

ang tunay na demokrasya'y huwag sanang gumuho

at karapatan ay igalang nang buong pagsuyo

- gregoriovbituinjr.

11.08.2022    

Ang pagtutol nang walang pagkilos ay pagsang-ayon

ANG PAGTUTOL NANG WALANG PAGKILOS AY PAGSANG-AYON

"Dissent without action is consent" anang kasabihan

ah, ito'y matalim at malalim na kaisipan

batayang pangangailangan na'y nagmamahalan

tulad ng bigas, tubig, kuryenteng dapat bayaran

tutol ka sa ganito pagkat masakit sa bulsa

apektado na ang badyet mo para sa pamilya

ngunit magagawa mo bang tumutol nang mag-isa?

sa mga hirap at daing mo kaya'y pakinggan ka?

kaya may kilos-protesta na pagkilos ng tao

sa sama-samang pagkilos, may maipapanalo

kung tutol ka ngunit ayaw lumahok sa ganito

paano maisasatinig ang hinaing ninyo

tama namang magpetisyon, sama-samang isulat

sa kinauukulan ang daing ng masang lahat

di ba't sa sama-samang pagkilos kakamting sukat

upang mapababa ang presyong sa bulsa'y kaybigat

ang pagtutol nang walang pagkilos ay pagsang-ayon!

sabi ng matatanda noon magpahanggang ngayon

tutol ang kalooban, sa hirap na'y binabaon

ngunit sa sama-samang pagkilos ay di kaayon?

tumututol ngunit takot sagupain ang mali?

tila paghihirap nila'y nais mapanatili?

bakit di kumilos, kalampagin ang naghahari

sa sama-samang pagkilos makakamit ang mithi

- gregoriovbituinjr.

11.08.2022

Bungo

BUNGO

William Shakespeare at Edgar Allan Poe

dalawang makatang aking idolo

dalawang magaling sa pagkukwento

ilang tula nga nila'y sinalin ko

subalit bakit bungo ang pabalat

ng aklat nitong dalawang alamat

dahil ba sila'y nawala nang sukat

ah, anong ganda ng kanilang aklat

yaong sa libro nila'y nawiwili

mauunawa marahil ang siste

si Poe ay writer ng horror story

minsan, mambabasa'y di mapakali

si Shakespeare ay may multo sa kinatha

sa Macbeth, Hamlet, at iba pang akda

Julius Caesar, Richard III't Henry VI nga

kaya sila'y ating nauunawa

bungo ay sagisag ng kamatayan

o marahil multo ng kaapihan

na sa mga akda'y inilarawan

na noon ay binasa't naramdaman

- gregoriovbituinjr.

11.08.2022

Layon ng makatang tibak

LAYON NG MAKATANG TIBAK

kathang tula'y upang / bigkasin sa madla

iyan ang layon ko / pag nagmamakata

isyung panlipunan / ay ipaunawa

sa uring obrero't / kapwa maralita

ano ba ang tula / para sa kanila?

na kapag may sukat/  at tugma'y sapat na?

mensaheng hatid ba'y / unawa ng masa?

prinsipyo't ideya / niya'y malinaw ba?

magmulat ang layon / ng makatang tibak

katulad kong ayaw / gumapang sa lusak

layon kong itanim / sa lupa't pinitak:

binhi ng pag-asa / sa mga hinamak

itula ang buhay / ng dukha't obrero

pag minuni-muni'y / kayrami ng kwento

ng pakikibaka't / kanilang prinsipyo

nasa'y karapata't / hustisya sa tao

patibayin nila / ang prinsipyong tangan

umaasang kamtin / yaong katarungan

igalang ninuman / bawat karapatan

ang armas ko'y tula, / kayo'y ano naman?

- gregoriovbituinjr.

11.07.2022

Liwayway

LIWAYWAY

koleksyon ko ng mga huling sipi ng Liwayway

dati'y malaki, subalit pinaliit nang tunay

gayunman kaygaganda pa rin ng sinasalaysay

sarap basahing kwento, nobela, tula, sanaysay

dati, pabalat ay larawan ng mga artista

ngayon, napalitan ito ng mga ipininta

dati, animnapung pahina, ngayon, sandaan na

dati, lathala lang, ngayon, may bersyong internet pa

pinagmamalaki kong laki ako sa Liwayway

bata pa'y lagi nang bumibili nito si Tatay

bukod sa lansangan ay dito kami tumatambay

binabasa ang mga akdang napakahuhusay

ngayon ang ikasandaan nitong anibersaryo

nilathalang panitikan at kultura'y narito

sa agos ng kasaysayan ay naging saksi ito

kaytagal nang babasahin sa wikang Filipino

magasing pampamilya mula noon hanggang ngayon

nawa'y manatili kayong babasahin ng nasyon

magpatuloy pa sa ikadalawang daang taon

o ikalawang sentenaryo ay abutin iyon

nawa'y patuloy na sumikat ang bukang liwayway

na laging kasangga sa pagitan ng tuwa't lumbay

sa lahat ditong nagsusulat, mabuhay! mabuhay!

tanging alay sa inyo'y taospusong pagpupugay!

- gregoriovbituinjr.

11.06.2022

Pusang itim

PUSANG ITIM

kasalanan ba ng pusa kung kulay niya'y itim?

na dala niya'y kamalasan at pawang panimdim?

kabaligtaran ng liwanag, kaya siya'y dilim?

na para sa mapamahiin, dulot niya'y lagim!

sa mga liblib na pook, siya'y kinatakutan

sa panahong nangingibabaw ang kababalaghan

sa mga akda, ang kulay niya'y pinupulutan

ramdam nila ang lagim, sila'y pinupuluputan

Kanong si Edgar Allan Poe ay may kwentong "The Black Cat"

si Theodor Geisel ay may kwentong "The Cat in the Hat"

sa Pet Sematary ni Stephen King magugulat

may grupo sa Harry Potter, alaga'y pawang black cat

sa lumang panahon, ganyang paniwala'y palasak

walang sala ang pusa kung ganyan ipinanganak

kaya di siya dahilan kung iba'y napahamak

ang maglakbay sa putikan, sa kumunoy ang bagsak

pag nakita'y pusang itim, huwag ka nang magtungo

sa balak puntahan, baka malasin ka't maglaho

"black is beautiful", ika nga sa kabilang dako

ng ating mundo, kulay itim ay kasuyo-suyo

ayon sa agham, nanggaling ang balahibong itim

sa ama't ina nito, nagmula sa kanilang gene

kung saan nabuo ang sinasabing eumelanin

kung isang gene ay may itim, may itim din na kuting

- gregoriovbituinjr.

11.05.2022

Aklat ni Gary

AKLAT NI GARY

"Makibaka, Magdiwang, Magmahal", kaygandang libro

ng manganganta't makatang sa marami'y idolo

aklat ni Gary Granada, maigi't nabili ko

buti't may pera sa bulsa nang matsambahan ito

sikat niyang kanta'y nalathala dito na tula

tulad ng Bahay, Dam, Holdap, Puhunan, Manggagawa

Kung alam mo lang Violy, Rehas, Kung ika'y wala

Makibaka, Huwag Matakot!, kaygagandang akda

di lang collector's item kundi mahalagang aklat

hinggil sa hustisyang asam, karapatan ng lahat

tulang inawit, dinggin mo't may isinisiwalat

sa mga tulawit ni Gary, maraming salamat

Makibaka at kamtin ang panlipunang hustisya

pawiin ang pang-aapi at pagsasamantala

Magdiwang na bagamat dukha, tayo'y narito pa

ramdam man ay dusa't luha, patnubay ay pag-asa

Magmahal, ngunit di ng mga presyo ng bilhin

kundi punuin ng pag-ibig itong mundo natin

pakikipagkapwa tao'y layon nati't gagawin

halina't kumilos nang lipunang patas ay kamtin

- gregoriovbituinjr.

11.04.2022

Anyubog

ANYUBOG

mananatili ang pag-ibig

kung may ilalaman sa bibig

mabuti pang bilhin mo'y bigas

kaysa laging kumpol ng rosas

isipin mong pag nasa dilim

liwanag ay makakamtan din

huwag mawalan ng pag-asa

lalo'y iyon lang ang meron ka

sa tingin ako'y makuha man

ay dahil ikaw ang namasdan

mga anyo'y nagkakahubog

lalo na't araw na'y lumubog

sa liwanag ay may anino

iba't ibang hugis man ito

at kung anino na'y nawala

dilim ba'y lumukob nang sadya

- gregoriovbituinjr.

11.03.2022

Maging tinig ng api

MAGING TINIG NG API

anong magagawa mo sa kanilang walang tinig

habang panaghoy at hinaing nila'y naririnig

magsawalang kibo ba't kunwa'y walang naulinig

hindi, kundi sa kanila'y makipagkabitbisig

kung di nila masabi ang kanilang dinaranas

kung di rin nila maisatinig ang pandarahas

tayo na'y magsilbing tinig nila upang malutas

ang kanilang hinaing, lipunan man ay di patas

kung magagawa para sa kanila'y magsalita

ay ihiyaw natin ng buong pagpapakumbaba

ang kanilang mga hibik at sanhi ng pagluha

ang karapatan nila'y ipaglaban nating kusa

sabi sa Kartilya, ipagtanggol ang inaapi

kasunod pa nito'y kabakahin ang umaapi

kung magiging tinig ng api, huwag maging pipi

maging boses ng maliliit, sa masa magsilbi

- gregoriovbituinjr.

11.02.2022

Berdeng kandila

BERDENG KANDILA

berdeng kandila para sa mga namatay

nang bagyong si Paeng ay manalasang tunay

higit sandaan na raw ang nawalang buhay

kinuha ni Paeng nang ito'y manalakay

berdeng kandila sa kanila'y alay namin

bilang simbolo ng kapaligiran natin

na sa kapabayaan ay nagngingitngit din

kaya pag-usapan na ang laksang usapin

fossil fuel, natural gas, coal plants, iba pa

ay mga enerhiyang dapat itigil na

upang di na lumala pang lalo ang klima

sa renewable energy tayo'y mag-shift na

aming iniaalay ang berdeng kandila

sa alaala ng buhay na nangawala

epekto ng climate change sana'y maunawa

at palitan na ang sistemang mapanira

- gregoriovbituinjr.

11.01.2022

Pinaghalawan ng datos:

https://www.rappler.com/nation/severe-tropical-storm-paeng-death-toll-injuries-damage-missing-persons-november-1-2022/

Nobela

NOBELA

nais kong kathain ang una kong nobela

hinggil sa maraming isyu't pakikibaka

ng uring manggagawa't karaniwang masa

gagawin kong mag-isa't kaiga-igaya

ang bawat kabanata'y pakaiinitin

tulad ng tinapay na naroon sa oben 

bawat kabanata'y susulating taimtim

paksa'y pag-ibig, saya, libog, luha, lagim

pinagpapraktisan ko'y maiikling kwento

wakasan muna sa Taliba naming dyaryo

sunod, dalawang kabanata na o tatlo

at susubukang kabanata'y gawing walo

makaisang nobela lang sa buong buhay

ay may kasiyahan nang sa puso ko'y taglay

tulad ni Harper Lee, nobela'y isang tunay

sa "To Kill a Mockingbird" siya'y nagtagumpay

- gregoriovbituinjr.

11.01.2022

* litrato mula sa larong Calming Crossword na app sa socmed 

Kandila

kandila para sa mga yumaong

mahal na sa piling nati'y nawala

ngayong Undas lalo na't nagbabagyong

dulot sa nasalanta'y baha't luha

kandila para rin sa walang puntod

desaparesidong di matagpuan

kung makita sila'y ikalulugod

nawa'y kamtin nila ang katarungan

- gregoriovbituinjr.

11.01.2022

Tanaga sa kandila

natumba ang kandilâ

at mesita'y nangitim

nangalabit nga kayâ

ang mga nasa dilim

umihip lang ang hangin

sa apoy na sumayaw

tila ba isang pain

sa gamugamong ligaw

- gbj.10.31.2022

Pagpupugay sa manggagawa

PAGPUPUGAY SA MANGGAGAWA

O, manggagawa, kayo ang dapat na pagpugayan

kayo ang lumikha ng tulay, gusali't lansangan

Kongreso, Senado, Malakanyang, at paaralan

nilikha'y lungsod, bansa, ekonomya't kaunlaran

kung walang manggagawa, tiyak walang mga lungsod

mula sa mapagpala ninyong kamay ay hinagod

ang bawat pilas ng daigdig na kinalulugod

ngunit sa sistema ng lipunan, kayo'y binukod

pagkat kayo pa ang patuloy na naghihikahos

sweldo'y di na sapat, kontraktwal pa't binubusabos

nilikha ninyo ang yaman ng mayayamang lubos

ah, kailan ba paghihirap ninyo'y matatapos

baka walang katapusan ang inyong pagpapagal

pagkat misyon ninyong mga manggagawa'y imortal:

ANG BUHAYIN ANG DAIGDIG! kaya di ang magkamal

ng salapi na nagpabundat sa mangangalakal

sa inyo, manggagawa, ang taasnoong papuri

inyong organisahin ang sarili bilang uri

upang maging malakas pang pwersa ng bawat lahi

kayo'y tunay na bayani sa bawat bansa't lipi

- gregoriovbituinjr.

10.31.2022

Habambuhay na tungkulin

HABAMBUHAY NA TUNGKULIN

ito ang aking kinagiliwan

bisyo mula aking kabataan

magsulat para sa taumbayan

sa karapatan, sa katarungan

tumula para sa manggagawa

magsulat para sa mga bata

mag-ulat para sa maralita

magmulat para sa kapwa't dukha

mula hilig, ito'y naging layon

ang pag-akda'y niyakap nang misyon

hanggang maging tungkulin na ngayon

upang kapwa dukha'y maiahon

paglilingkod na ang pagsusulat

naging tungkulin na ang magmulat

lipuna'y dapat araling sukat

inuunawa't dinadalumat

pangyayari'y inilalarawan

sa kwento, sanaysay, panulaan,

talakayan, pagbabalitaan

almusal, tanghalian, hapunan

sa banig ng sakit man maratay

sa harap man ng punglo o hukay

ito'y tungkulin na habambuhay

oo, tungkulin hanggang mamatay

- gregoriovbituinjr.

10.30.2022

Pilipisan

PILIPISAN

akala mo'y nirambol ang titik ng Pilipinas

para bang larong scrabble ng utak-matatalas

ngunit totoo, pilipisan ay salitang wagas

na sa ating lumang wika'y talagang mawawatas

pilipisan yaong magkabilang gilid ng noo

sa pagitan ng kilay at patilya ng buhok mo

nabanggit sa isang kwento ni Liwayway Arceo

na dakilang manunulat ng maiikling kwento

sinabing may gumuhit na ugat sa pilipisan

nang mapangiti ang ama sa anak sa usapan

salitang bihirang gamitin sa kasalukuyan

kaya bago sa pandinig at kaysarap pakinggan

sa Espanyol ay sentido, pilipisan sa atin

temple sa Ingles, sa Hiligaynon ay agigising

sa Sebwano'y agising at sa Waray ay sapiring

kimut-kimutan, malingmingan, at dungan-dungan din

dagdag na kaalaman habang nagbabasa-basa

lalo't bumabagyong sanhi ng baha sa kalsada

bahagi ng mukha'y di lamang noo, mata, tenga,

kilay, bibig, buhok, anit, baba, pilipisan pa

- gregoriovbituinjr.

10.29.2022

* mula sa kwentong "Maganda ang Ninang Ko" ni Liwayway A. Arceo sa kanyang aklat na "Mga Piling Katha", pahina 41

* mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 971

Magbasa ng kwento habang bumabagyo

MAGBASA NG KWENTO HABANG BUMABAGYO

kaylakas ng hangin, kaytindi ng bagyo

na ngalan ay Paeng, umaalboroto

habang giniginaw, kinuha ang libro

tinunghayan yaong maiikling kwento

samutsaring tinig na di madalumat

kung di maunawa't babasahing sukat

may kababalaghang tila nagdumilat

may totoong kwentong sa buhay ay lapat

pawang mga awtor nito'y kayhuhusay

na pawang kwentistang inidolong tunay

mga kwento'y batay sa aktwal na buhay

may katatakutang di ka mapalagay

pangalan ng isa'y si Washington Irving

Rosario De Guzman-Lingat, anong galing

kay Rabindranath Tagore, kwento'y gising

kay Liwayway Arceo'y di na humimbing

apat itong librong nasa aking tabi

habang bumabagyo't hangi'y humuhuni

sa pag-iisa man, sa lumbay sakbibi

aklat ay naritong tangi kong kakampi

- gregoriovbituinjr.

10.29.2022

* nasa larawan ang mga aklat na

Mga Piling Katha - ni Liwayway A. Arceo

Si Juan Beterano at Iba Pang Kwento - ni Rosario De Guzman-Lingat

The Legend of Sleepy Hollow and Other Short Stories - ni Washington Irving

Selected Short Stories - ni Rabindranath Tagore

Anibersaryo bente nuwebe

ANIBERSARYO BENTE NUWEBE

kaming naririto'y nagpupugay ng taasnoo

sa ikadalawampu't siyam na anibersaryo

ng grupong Sanlakas na nakikibakang totoo

upang kamtin ng bayan ang lipunang makatao

dalawampu't siyam na taon ng pagkikibaka

para sa karapatan at panlipunang hustisya

para sa kalayaan ng bayan at demokrasya

para mabago't palitan ang bulok na sistema

salamat, naririyan kayo, mabuhay! Mabuhay!

kasamang nangangarap ng isang lipunang pantay

nakibaka upang kalagayan ay mapahusay

kumikilos upang tuparin ang adhika't pakay

anibersaryo bente nuwebe, napakatalas

maraming salamat, nagkatagpo ang ating landas

kapitbisig upang kamtin ang sistemang parehas

walang pagsasamantala, isang lipunang patas

- gregoriovbituinjr.

10.29.2022

Sagipin ang kalikasan

SAGIPIN ANG KALIKASAN

may awit nga noon, "magtanim ay di biro"

mahalaga pa rin ito't di naglalaho

halina't magtanim pa rin tayo ng puno

pagkat may dala itong pag-asa't pangako

ang aking mamay nga'y may kabilin-bilinan

noong nabubuhay pa't kami'y kabataan

protektahan natin ang ating kalikasan

huwag hayaang gawin itong basurahan

huwag malito na parang bola ng pingpong

na pabalik-balik lang, parito't paroon

sa bawat hakbang, dapat tiyak ang pagsulong

at sadyang tuparin ang niyakap na layon

tulad ng kalikasang dapat maprotekta

ang mga naninira'y dapat iprotesta

tulad ng fossil fuel, coal na nanalasa

lalo na iyang kapitalistang sistema

ang buting ambag sa kalikasan ay gawin

mga iba't ibang bansa'y magpulong na rin

ang isyu ng klima't basura'y talakayin

ang buhay ng tao't ng planeta'y sagipin

- gregoriovbituinjr.

10.28.2022