Balantukan

BALANTUKAN

nakangiti ngunit naghihirap ang kalooban

pilit tinatago ang sugat na nararamdaman

kunwari'y masaya pag siya'y kaharap mo naman

minsan, makwento, madalas tahimik, siya'y ganyan

nang masawi sa pag-ibig, kunwa'y di apektado

dinadaan lang sa tawa ang pagkabigong ito

subalit tuwing gabi'y inom doon, toma dito

animo ang nalasap na pagkabigo'y seryoso

tila sugat na balantukan ang kanyang kapara

akala'y naghilom sa labas ngunit sariwa pa

ang sugat sa loob kahit kita mong nagpilat na

sa kabila ng lahat, nakangiti pa rin siya

ilan sa atin ang ganyan, tinatago ang hapdi

o sakit na nararamdaman at nakakangiti

pagkabigo ba'y tanggap na't magbabakasakali

sa ibang kandungan, dama pa man ang pagkasawi

payo sa kanya'y marami pa namang babae

baka makahanap ng bago't muling dumiskarte

sinunod niya ang payo kaysa siya'y magbigti

at mahahanap din ang iibig na binibini

- gregoriovbituinjr.

09.01.2021

Panapin-sa-init

PANAPIN-SA-INIT

kabibili ko lang ng tatlong pot holder kahapon

nabili ko'y tatlo bente singko, mura na iyon

matagal ko ring planong pot holder ay magkaroon 

nang makita lang sa bangketa'y napabili doon

tatlong pot holder, panapin sa kalderong mainit

maprotektahan ang kamay, iwas-paso ang hirit

kaysa basahan o rug ang gamit laban sa init

basahan na, pamunas pa, nakakalitong gamit

ang mga Asyano'y mahilig kumain ng kanin

bakit ba pot holder ay walang katumbas sa atin

bagamat may mungkahi ang mga kapatid natin

ang tawag nila sa pot holder nang aking tanungin

tungkulin ng makatang kilanlin ang tawag dito

sa ating wika kaya dapat magkaisa tayo

sossopot sa Kalinga, apuro sa Ilokano

iba naman ang gikin na patungan ng kaldero

panapyo, pansapyo, panaklot o kaya'y pangsikwat

salitang ugat ng panaklot ay daklot, pangsunggab

ang kahulugan naman ng sikwat ay pag-aangat

ano sa panapyo, sapyo, dapyo, hanapin lahat

kaldero'y wikang Espanyol nang aking saliksikin

subalit sariling wika ang kanin at sinaing

Ingles ang pot holder na sa mainit ay panapin

anong katutubong tawag ay magkaisa man din

- gregoriovbituinjr.

09.01.2021

Tapos na ang Agosto

TAPOS NA ANG AGOSTO

tapos na ang Agosto, ang Buwan ng Kasaysayan

at Buwan ng Wika, ngunit patuloy pa rin naman

kaming tagapagtaguyod ng wika't kasaysayan

sa aming layon at tungkuling magsilbi sa bayan

upang paunlarin pa ang ating sariling wika

at sa tula'y ihayag ang katutubong salita

maging ito man ay lalawiganin o kaya'y luma

kaya patuloy sa pagkatha ang mga makata

binabasa't inaaral ang talahuluganan

o mga diksiyonaryong kayraming malalaman

baka may salitang sa diwa'y manggigising naman

o salitang di pa batid ng mga kabataan

tapos na ang Agosto, ngunit kayraming gagawin

magsaliksik, magsuri, magbasa, magsulat pa rin

upang ating wika't kalinangan ay paunlarin

habang sa kalye'y nakikibaka pa ring taimtim

iyan ang tungkuling tangan ng tulad kong makata

sa wika, kasaysayan at kalinangan ng bansa

habang nakikibaka kasama ng mga dukha't

maitayo paglaon ang lipunang manggagawa

- gregoriovbituinjr.

09.01.2021

Pabahay

PABAHAY

kayraming nakatenggang tahanan

habang kayraming walang tirahan

bakit ba ganyan? anong dahilan?

karapatan ba'y pinabayaan?

mga tanong ng dukha'y ganito:

kung pabahay ay karapatan mo, 

karapatan ko't ng bawat tao

ay bakit ito ninenegosyo?

kayraming bahay ang nakatengga

upang pagtubuan at ibenta

sa mga nagtatrabahong masa

di sa walang bahay, walang pera

kung ganyan pala, sistema'y bulok

dahil mga dukha'y di kalahok

negosyo'y tuso, tubo ang tarok

karapatan na ang inuuk-ok

masdan ang mga dukha sa atin

pera'y di sapat kung iisipin

kung magkapera, una'y pagkain

nang pamilya nila'y di gutumin

karapatan natin sa pabahay

ay naukit na sa U.D.H.R.

pati na sa I.C.E.S.C.R.

pagkat bahay ay buhay at dangal

karapatang balot ng prinsipyo't

tinataguyod nating totoo

ika nga: "Pabahay ay serbisyo!"

dagdag pa: "Huwag gawing negosyo!"

patuloy na ipaglaban natin

ang karapatang dapat angkinin

makataong pabahay ay kamtin

dignidad itong dapat kilanlin

- gregoriovbituinjr.

08.31.2021

- litratong kuha ng makatang gala sa tapat ng opisina ng paggawa

* U.D.H.R. - Universal Declaration of Human Rights

* I.C.E.S.C.R. - International Covenant on Economic, Social, and Cultural Rights

Ang pusa

ANG PUSA

kumusta ka na, Pusa, anong iyong kailangan?

tila baga muli kang kumakatok sa pintuan

marahil ay naamoy mong pritong isda ang ulam

sandali, hintay lang, at ikaw ay aking bibigyan

siya ang pusang madalas makitulog sa gabi

sa tabi ng bintana, taas ng eskaparate

minsan sa ginagawa ko'y tahimik siyang saksi

habang naglalamay ng kung anong akda't diskarte

madalas akong maunang gumising sa umaga

maya-maya, tanaw ko nang nag-iinat na siya

ah, mabuti nang may pusa dito sa opisina

may panakot sa malalaking daga sa kusina

minsan sa ilalim ng sasakyan siya tatambay

tila baga doon ang palaruan niyang tunay

minsan pag nananghalian ako, siya'y kasabay

at pag nagsusulat ay nakakawala ng lumbay

- gregoriovbituinjr.

08.31.2021

COVID

Dalawang pinsang buo ko at tiyahin ko (nanay nila) ang sabay-sabay na namatay sa COVID sa probinsya: sina Kuya Esmer Bituin, Ate Evelyn Bituin-Alipio, at Inay Charing Bituin.

Kumatha ako ng soneto (tulang may labing-apat na taludtod) bilang alay at pagninilay:

COVID

nakabibigla, dalawang pinsang buo't tiyahin

ang sabay na nangawala dahil sa COVID-19

noon, kapag nauwi ng probinsya'y dadalawin

silang kamag-anak kong sadyang malapit sa akin

si Kuya Esmer sa pabrikang PECCO'y nakasama

ko ng tatlong taon bilang regular sa pabrika

si Ate Evelyn nama'y palakwento't masaya

maalalahanin si Inay Charing, aking tiya

wala na sila, wala na, nahawaan ng COVID

tinamaan ang nanay at dalawang magkapatid

mag-ingat tayong lahat sa nananalasang sakit

tunay ngang virus na ito'y sadyang napakalupit

pagpupugay sa mga kamag-anak na nawala

salamat sa buti ninyo't masasayang gunita

- gregoriovbituinjr.

08.31.2021

Nawa'y makita pa sila

NAWA'Y MAKITA PA SILA

(August 30 is International Day of Disappeared)

kanina sa webinar ng FIND ay dumalo ako

dahil daigdigang araw ng desaparesido

ngayon, kaya pinakinggan ko ang naritong isyu

nakinig ng pananalita sa usaping ito

makabagbag-damdamin ang bidyong ipinalabas

tungkol sa masayang pamilya subalit dinahas

nang kuya'y dinukot, winala ng kung sinong hudas

pangyayaring ang kawalang hustisya'y mababakas

ako'y nakikiisa sa paglaban nilang tunay

habang akin ding nadarama ang sakit at lumbay

ako'y kaisa upang makita ang mga bangkay

ng mga desaparesidong dinukot, pinatay

kaya naging adhika ko nang kumatha ng tula

sa usaping desaparesido o iwinala

ilang taon na ring commitment na ito'y ginawa

bilang bahagi ng pagsisilbing tapat sa madla

Agosto Trenta, International Day of Disappeared

at Araw din ng mga Bayani, ito'y di lingid

taunang gunitang araw na sa puso'y naukit

sa paghanap ng mahal sa buhay, mga kapatid

seryoso akong nakinig sa mga inilahad

sadyang dama kong krimeng ginawa sa buto'y sagad

sana, bangkay ng mga iwinala'y mailantad

pagpupugay sa mga kasama sa FIND at AFAD

- gregoriovbituinjr.

08.30.2021

* litrato mula sa dinaluhang webinar hinggil sa mga desaparesido

* FIND - Families of Victims of Involuntary Disappearance

* AFAD - Asian Federation Against Involuntary Disappearances

Pitong tanaga sa Pagkasilang ng Bansa

PITONG TANAGA SA PAGKASILANG NG BANSA

1

sinilang ng Agosto

ang bayang Pilipino

noong Katipunero

ay nag-alsa ng todo

2

pagkasilang ng bansa't

tandaan nating pawa

nang kababayan, madla'y

naghimagsik ngang sadya

3

ang sedula'y pinunit

dayuhang panggigipit

ay tinapos nang pilit

paglaya'y iginiit

4

eighteen ninety six iyon

at Agosto pa noon

nang isilang ang nasyon

Pinoy ay nagkatipon

5

ang buong Katipunan

na nag-alsang tuluyan

ay mula sa samahan

naging pamahalaan

6

mabuhay ang pagsilang

nitong Lupang Hinirang

mananakop na halang

ay ipinagtabuyan

7

ito'y gintong historya

na bansa'y malaya na

ituro sa eskwela

ang tagumpay ng masa

- gregoriovbituinjr.

08.30.2021

* litrato mula sa pampletong "Andres Bonifacio: Buhay at Pakikibaka" na inilathala ng LKP, PAIS at EILER, pahina 28

Pagkain ng sala sa oras

PAGKAIN NG SALA SA ORAS

di ako ang taong pagdating

ng alas-dose ng tanghali

ay titigil upang kumain

ngayon ka lang kakain, tanong

nila sa akin noong minsan

nang kumain ako ng hapon

ay, ngayon lang ako nagutom

tinapos muna ang gawain

kaya kakain naman ngayon

di ako eyt-to-payb na tao

minsan, kakain ng alas-dos

ng alas tres o alas-kwatro

tuloy lang ako sa paggawa

pagkat alam naman ng tiyan

kung titigil na sa pagkatha

upang kumain, di sa oras

kundi pag wala nang mapiga

sa utak saka lang lalabas

upang kumain sa kantina

lalo na't di nakapagluto

o bumili sa karinderya

ganyan ang karaniwang buhay

ng tulad kong sulat ng sulat

gutom na'y patuloy sa nilay

ngunit dapat pa ring kumain

upang lumakas ang katawan

at upang makakatha pa rin

bagamat kahit ako'y gutom

minsan pagkatha'y uunahin

habang kamao'y nakakuyom

patuloy pa ring nag-iisip

kumakatha't sulat ng sulat

ng anumang paksang mahagip

di ako eyt-to-payb na tao

ngunit huwag magpakagutom

payo sa sarili'y totoo

- gregoriovbituinjr.

08.30.2021

Pakikiisa sa laban ng health workers

PAKIKIISA SA LABAN NG HEALTH WORKERS

sa mga health workers kami'y sadyang nakikiisa

sa isyu nila, sampu ng aking mga kasama

upang itaguyod ang mga kapakanan nila

at kami'y sasama sa kanilang kilos-protesta

ipakita ang matagal na nilang mga hinaing

na ibigay na ang benepisyo nila, gayundin

ang hazard pay nila, allowance para sa pagkain

tirahan, transportasyon, special risk allowance din

anang ulat, nakaraang taon pa hinihintay

ng kanilang benepisyo't allowance na'y ibigay

labing-isang bilyong piso ang kabayarang pakay

sa mga health workers na di pa nabayarang tunay

sobra-sobrang trabaho, kayliit naman ng sweldo

at ngayon, di pa naibibigay ang benepisyo

at allowance kaya protesta na ang mga ito

kinauukulan sana'y tugunan na ang isyu

bagamat di man health workers, nakikiisa kami

sa kanilang kilos-protesta't sasama sa rali

kanilang laban ay aming laban, kami'y kasali

upang laban nila'y ipagwagi hanggang sa huli

- gregoriovbituinjr.

08.29.2021

* litrato mula sa editoryal ng pahayagang PangMasa, Agosto 29, 2021, pahina 3

Sa ika-91 anibersaryo ng Bantayog ni Bonifacio sa Caloocan

SA IKA-91 ANIBERSARYO NG BANTAYOG NI BONIFACIO SA CALOOCAN

taos-pagpupugay ngayong Buwan ng Kasaysayan

na Bantayog ni Bonifacio'y ipagparangalan

inspirasyon ng pakikibaka't paninindigan

upang mapalaya ang bayan sa mga dayuhan

nagpasa ng batas noon itong Lehislatura

na isang pambansang bantayog ay maitayo na

sa kabayanihan ni Bonifacio'y paalala

hinggil dito'y maitayo ang isang istruktura

isang lupon ang tinayo para sa paligsahan

upang bantayog ni Bonifacio'y mapasimulan

magandang disenyo't simbolo ng kabayanihan

ni Gat Andres na namuno noon sa himagsikan

Mil Nwebe Syentos Trenta, Bente-Nwebe ng Agosto

nang mapili'y disenyo ni Guillermo Tolentino

upang maitayo ang Bantayog ni Bonifacio

sa Caloocan na kilala ngayong Monumento

abot apatnapu't limang talampakan ang pilon

limang parte'y limang aspekto ng K.K.K. noon

ang base'y mga pigura hinggil sa rebolusyon

walong probinsyang bumaka'y simbolo ng oktagon

ngayong Agosto Bente Nwebe'y nagpupugay sadya

kay Guillermo Tolentino sa monumentong likha

inspirasyon at kasaysayan sa madla'y nagawa

bilang paalaala kay Bonifaciong dakila

- gregoriovbituinjr.

08.29.2021

Mga Pinaghalawan:

Pampletong "Andres Bonifacio: Buhay at Pakikibaka" na inilathala ng LKP, PAIS at EILER, pahina 47

https://www.pressreader.com/philippines/manila-bulletin/20151130/281779923044961

https://web.facebook.com/pinoyhistory/photos/the-bonifacio-monument-or-monumento-is-a-memorial-monument-designed-by-national-/395411887336520/?_rdc=1&_rdr

Walis

WALIS

walis tambo't walis tingting ay ating nakagisnan

ginagamit upang linisan ang kapaligiran

walis tambo'y ginagamit sa loob ng tahanan

habang walis tingting naman sa labas ng bakuran

parehong walis, magkaiba ng gawa't disenyo

kapwa panlinis ng dumi't alikabok sa inyo

maaari ring gamiting pamalo o pambambo

ni nanay sa mga makukulit na kagaya ko

tambo'y matigas na damo o Phragmites vulgaria

dahon ay tuwid at magaspang at tumataas pa

ng metrong tatlo't kalahati, nasaliksik ko pa

na tingting naman yaong tadyang ng dahon ng palma

mula sa kalikasan ang walis na nagagamit

upang luminis ang paligid natin kahit saglit

panlinis ng basura't tuyong dahon sa paligid

sa anumang agiw sa bahay at diwa'y panlinis

gamit ng ninuno't naukit na sa kasaysayan

nakapaloob din sa samutsaring panitikan

walis tingting sa kwento'y sasakyan ng mangkukulam

walis tambo'y pambambo sa kwentong katatawanan

walis tingting sa kasabihan ay pagkakaisa

walis na gumagawa'y katutubo't magsasaka

matiyagang nilikha upang kanilang ibenta

ng mura basta makakain lamang ang pamilya

- gregoriovbituinjr.

08.29.2021

Tarang magkape

TARANG MAGKAPE

tara, magkape muna tayo, amigo, amiga

lalo't kaysarap ng kapeng barako sa panlasa 

alam mo, kapeng barako'y may klaseng iba't iba:

Arabica, Robusta, Excelsa, at Liberica

tara, tayo muna'y magkape, mga kaibigan

panggising ng diwa, panggising ng mga kalamnan

lalo sa gabi, gising na diwa ang kailangan

naglalamay sa tinatrabaho't mapupuyatan

tara, tayo'y magkape muna, mga kasama ko

habang pinatitibay ang ating mga prinsipyo

tarang magkape habang patungo sa parlamento

ng lansangan at ipahayag ang tindig sa isyu

tara munang magkape dito, mga sanggang dikit

lagyan ng kaunting asukal kung lasa'y mapait

habang sa tinatahak nating landas, ating bitbit

ang pangarap na panlipunang hustisya'y makamit

tarang magkape pag napadaan kayo sa opis

kayo lamang ang magtimpla ng gusto ninyong tamis

habang mga dukha't obrero'y ating binibigkis

habang sa sistemang bulok ay nakikipagtagis

- gregoriovbituinjr.

08.28.2021

Mutyang diwata

MUTYANG DIWATA

tulad ng pangarap ko't adhikain

na bituin sa langit ay sungkitin

Ikukwintas sa diwatang malambing

na nais kong makasama't angkinin

masdan mo ang diwatang sakdal rikit

na hinarana ko sa gawang awit

bituin man ay di ko pa masungkit

ay nagsisikap akong mapalapit

lumipas ang taon, nakamtang sadya

kaytamis na OO ng minumutya

parang matamis na bao sa tuwa

hanggang ikinasal ang puso't diwa

muli akong tumingala sa langit

ah, salamat sa bituing marikit

sa leeg man ng mutya'y di nasabit

labis-labis naman ang pagkalapit

- gregoriovbituinjr.

08.28.2021

Saksakan

SAKSAKAN

matalim ang pagkatitig sa naroong saksakan

upang kuryente'y dumaloy sa tanang kasangkapan

kanina'y kumislap, ito kaya'y overload naman?

kuryente'y namatay at sumindi, anong dahilan?

ah, dapat suriin ang saksakan, dapat ayusin

baka pumutok at magkasunog, tayo'y lamunin

anumang pagkakamali'y di tayo sasantuhin

dapat pag-ingatan ang disgrasyang baka abutin

may saksakan sa kanto, aba'y huwag kang magalit

may saksakan ng ganda, may saksakan din ng pangit

masisikmura mo kaya kung pangit ang lalapit

okey lang, basta di saksakang dugo'y pupulandit

namamatay ang mga gamugamo sa kandila

may namatay din sa mga nasa parang ng digma

makata'y di dapat laging lumulutang ang diwa

tingnan ang saksakan, magsuri, huwag matulala

sa mga ganitong eksena'y magpakahinahon

kaya iyang saksakan ay ayusin mo na ngayon

huwag balewalain, gawan agad ng solusyon

agapan ang disgrasya habang may pagkakataon

- gregoriovbituinjr.

08.28.2021

Daing

DAING

kay-aga-aga'y ano na namang idinadaing?

na ulam na naman ngayong umaga'y pritong daing?

reklamo ng reklamo, aba'y diyan ka magaling!

pulos ka angal, eh, di ka pa nga nakakasaing

tara, inin na ang kanin, masarap pa't malambot

daing talaga ang ulam, huwag nang sumimangot

minsan, nakakatuwa ang sentimyentong pururot

mamaya naman, pag nabusog, ito na'y nalimot

basta ako, isda't gulay lang ang nais almusal

dahil pag karne, yaring bituka ko'y naduduwal

vegetarian na sa katawan ko'y atas at asal

upang makakain ng husay nang di nangangatal

ayos lang kumain ng daing, huwag lang dadaing

ito ang naabutang ulam kaninang magising

kung madaling araw bumangon sa pagkagupiling

sana'y nakabili ng pambulanglang, pandiningding

- gregoriovbituinjr.

08.28.2021

Diwang mapagpalaya

DIWANG MAPAGPALAYA

simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

ang isinasabuhay ng tulad kong aktibista

patuloy na kumikilos at nag-oorganisa

tungo sa pagtatayo ng lipunang ninanasa

binabasa ang akda't kasaysayan ng paggawa

upang tuluyang tagpasin ang gintong tanikala

tungo sa adhikang pagbabagong mapagpalaya

tungo sa lipunang ang bawat isa'y maginhawa

tungo sa asam na lipunang walang mga uri

lipunang hindi hinahati, walang naghahari

ugat ng kahirapan ay pribadong pag-aari

nitong kasangkapan sa produksyon, dapat mapawi

lipunang bibigkis sa matinding pagkakaisa

ng sangkatauhan laban sa pagsasamantala

lipunang nakatindig sa panlipunang hustisya

at karapatang pantao, na pantay bawat isa

tara't magbasa ng mga mapagpalayang akda

tungo sa pagkakaisa ng uring manggagawa

upang lipunang hangad nila'y maitayong sadya

at lahat ay makinabang sa bunga ng paggawa

- gregoriovbituinjr.

08.28.2021

Nagdidilim ang langit

NAGDIDILIM ANG LANGIT

wala ang haring araw ngayong kinaumagahan

sapagkat nagbabadya ang malakas na pag-ulan

tingni ang langit, maulap, di lamang ambon iyan

magsahod ng timba't may tubig na maipon naman

atip ay tingnan, ang yerong bubong, baka may butas

tapalan agad kung mayroon man hangga't may oras

itaas ang dapat itaas, ang sako ng bigas

tiyaking maghanda sa loob, maghanda sa labas

tanggalin ang plastik sa kanal sakaling magbaha

aba'y kayraming basurang lululunin ng sigwa

upos ng yosi, plastik, basahan, lalong malubha

kung babara lang ito, sapagkat tao'y kawawa

dapat paghandaan ang pagsusungit ng panahon

upang di magbalik ang alaala ng kahapon

Ondoy, Peping, Yolanda, Milenyo, ang mga iyon

matitinding bagyong kayraming buhay na nilamon

- gregoriovbituinjr.

08.28.2021

Hanág

HANÁG

isa na namang salita ang nakita ko ngayon

lalo't kayganda ng mensahe't kahulugan niyon

na "dignidad at karangalan sa isang posisyon"

kaygandang salita sa kasalukuyang panahon

ano ba ang dignidad sa mga may katungkulan

upang di sila magmalabis sa kapangyarihan

at maiwasan ang paggawa ng katiwalian

bakit ba karangalan ay di dapat madungisan

HANÁG ang isa nating sukatan ng pulitiko

at sa susunod na halalan ay kakandidato

di walanghiya, talagang magsisilbi sa tao

oo, HANÁG ay isang sukatan ng pagkatao

ay, siyang tunay, ganyan kahalaga ang dignidad

upang mga kawatan sa gobyerno'y di mamugad

kung sira ang HANÁG nila, sila'y dapat ilantad

upang sa pamahalaan sila'y di magbumabad.

- gregoriovbituinjr.

08.27.2021

* hanág - [sinaunang Tagalog]: dignidad o karangalan sa isang posisyon, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 431

* pansining sa pagbigkas, ito'y mabilis pagkat may tuldik na pahilis sa ikalawang pantig, sa tapat ng titik a, na kaiba sa hánag na iba naman ang kahulugan

Ingat

INGAT

paskil na istiker sa motor ng isang kasama

ay talagang tagos sa puso't diwa pag nabasa

bagamat mararamdaman mo yaong pambubuska

gintong paalala iyon sa paraang makwela

nakasulat doon: "Ingat ka! Tanga ka pa naman!"

nakakatawa, pang-iinis o may kabastuhan

bagamat pabiro, mahalaga'y iyong ingatan

ang pagmomotor upang aksidente'y maiwasan

sa paalalang ito tayo'y nagpapasalamat

nang sa araw-araw na pagmomotor ay mag-ingat

pang-aasar man, ang mensahe nito'y anong bigat

minsanang sakuna'y baka habambuhay kang warat

sundin na lang ang mensaheng nakapaloob doon

estilo ng pagkasabi'y pagpasensyahan ngayon

ang mahalaga'y mag-ingat saan man naroroon

na anuman ang mangyari'y pag-iingat ang tugon

- gregoriovbituinjr.

08.27.2021