Second dose

SECOND DOSE

higit apat na buwan din bago ang ikalawa

kong bakuna o second dose nitong AztraZeneca

buti na lang, ako'y muling nakapagpabakuna

na pag di fully vaccinated, kayraming aberya

na pag di raw bakunado, di makapaglalakbay

na sa sasakyang pampubliko'y di makasasakay

na sa mga mall ay di ka papapasuking tunay

na pag di fully vaccinated, diyan lang sa bahay

una'y Agosto Bente Sais, sa Pasig nakamit

sunod sana'y Oktubre ngunit ako'y nasa Benguet

ngayong Enero Katorse, second dose ay hinirit

lumakas na ba ako't naging fully vaccinated?

sa sakit na COVID, maganda raw itong panlaban

bukod sa facemask, ito'y upang di magkahawaan

na noong una'y di ko basta pinaniwalaan

datapwat sumunod pa rin ako sa patakaran

maraming salamat, Pasig, ako na'y bakunado

ayoko man sa una, ngunit kailangan ito

sa panahon ng pandemya't mundong sibilisado

upang magamit ang karapatan, di maperwisyo

- gregoriovbituinjr.

01.14.2022

Ulat

ULAT

matalim ang pagkatitig ko sa balitang iyon

na tila ba mga kuko sa likod ko'y bumaon

nagkasibakan na sa kalahating milyong kotong

napakalaki pala nang nakurakot na datung

buti't nabubulgar pa ang ganitong gawa nila

pinagkakatiwalaan pa naman ang ahensya

ngunit maling diskarte'y bumulaga sa kanila

kumilos na nga ba ang nakapiring na hustisya

balat-ahas ba ang ilang nakasuot-disente

o di lang sila iilan kundi napakarami

dahil sa pera't kapangyarihan, dumidiskarte

iba't ibang raket ang pinasok ng mga imbi

sadyang may pakpak ang balita't may tainga ang lupa

at nakakahuli rin pala ng malaking isda

di lang sa karagatan kundi sa putikang lupa

habang ang maliliit ay gutom pa rin at dukha

- gregoriovbituinjr.

01.13.2022

* balita mula sa Abante Tonite, Enero 5, 2022, pahina 2

Wakas

WAKAS

sa malao't madali, sa mundo'y mawawala na

sa madla'y walang maiiwang bakas o pamana

kundi pawang tula't sanaysay ng pakikibaka

upang kamtin ng bayan ang panlipunang hustisya

wala na tayong mararamdaman pa pag namatay

kaya gawin natin ang wasto habang nabubuhay

sa pakikibaka man, isang paa'y nasa hukay

sa pag-oorganisa ng masa'y magpakahusay

nais ko mang mawala sa edad pitumpu't pito

ngunit baka abutin naman ng walumpu't walo

si F. Sionil Jose'y namatay siyamnapu't pito

gayong edad ay di ko na aasahang totoo

basta gawin kung anong wasto, sulat man ng sulat

bagaman ang binti'y malimit nang pinupulikat

ang mahalaga'y nakikipagkapwa't nagmumulat

tungo sa makataong lipunang siyang marapat

- gregoriovbituinjr.

01.13.2022

Apuhap

APUHAP

di ako dapat patumpik-tumpik

sa pagtangan ng iwing panitik

kahit na gaano man kahindik

ang naganap na kayraming salik

inaambunan ako ng luha

ng mga nagugutom na dukha

habang tahak ang putikang lupa

likod ko'y pawisan, basang-basa

dapat nang kumilos, walang pagod

sa pag-aabang at paglilingkod

ang kagalingan ay itaguyod

at hustisya'y diwang ipamudmod

pangarap ay di dapat gumuho

katinuan sana'y di maglaho

di na dapat dumanak ang dugo

sa kalaban man ay di yuyuko

ah, samutsari na ang panata

ng nagdugong kamay ng makata

guniguni'y halukay ng diwa

nang daigdig ay maging payapa

- gregoriovbituinjr.

01.12.2020

Wika

WIKA

ang bawat pagtula'y pagtataguyod ng salita

marahil isa iyan sa misyong di sinasadya

ang di raw marunong magmahal sa sariling wika

ay katulad nga ba ng hayop at malansang isda

aba'y anong sakit naman lalo't di nila alam

nagustuhan kong tumula dahil ito'y mainam

sa kalusugan ng katawan, diwa't pakiramdam

tila ba anumang sakit ay agad napaparam

anumang danas ko'y sa mga salita naukit

pagkat sa aking puso't diwa'y laging nabibitbit

kaya mga kataga'y sa saknong ko sinasabit

sa umaga, sa tanghali, o sa gabing pusikit

kaya ang Buwan ng Wika'y madalas paghandaan

kahit wala akong partisipasyon sa anumang

aktibidad maliban sa pagtulang aabangan 

kung mayroon man at panonoorin ang bigkasan

Enero pa lang naman, kaytagal pa ng Agosto

Araw ng Tula'y pangdalawampu't isa ng Marso

patuloy lang sa pagkatha kaming panitikero

habang may malayang wikang sinasalita tayo

- gregoriovbituinjr.

01.12.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa tapat ng isang pamantasan sa La Trinidad, Benguet

Social distancing pa rin

SOCIAL DISTANCING PA RIN

dalawang taon na tayong nagso-social distancing

pandemya'y dalawang taon na ring nakakapraning

isang metro ang pagitan sakaling may bibilhin

sa botika, sa palengke, sa grocery, sa canteen

naging bahagi na ng araw-araw nating buhay

kasama ng facemask na dapat suot nati't taglay

dalawang taon, kayrami nang nabago't namatay

samutsaring mga virus na ang nananalakay

subalit nakukuha pa rin nating makangiti

sa kabila ng marami sa atin ang nasawi

kaysa damhin lagi ang sakit at napapangiwi

kundi ituloy ang buhay na dama man ay hapdi

kaytitindi na ng nagsulputang variant ng virus

alpha, beta, delta, omicron, tila nang-uubos

apektado ang buhay, nagiging kalunos-lunos

datapwat tuloy pa rin ang buhay, nakakaraos

gayunman, huwag magkampante, mag-social distancing,

mag-facemask, mag-alcohol, at huwag basta babahin

simpleng mga protocol itong kaya nating sundin

pagbabakasakaling pandemya'y malampasan din

- gregoriovbituinjr.

01.12.2022

Paalala sa dyip

PAALALA SA DYIP

minsan, lulan akong inip

sa tabi ng tsuper ng dyip

may paalalang nahagip

na agad namang nalirip

paalalang tunay naman

nang disgrasya'y maiwasan

"tingin muna sa likuran

bago buksan ang pintuan"

payong tunay ang abiso

sa bababang pasahero

nang siya'y maging alisto

di mahagip ng totoo

ng parating mang sasakyan

o tao mang nagdaraan

"tingin muna sa likuran

bago buksan ang pintuan"

oo, iniingatan ka

sa kanan tumingin muna

upang di ka madisgrasya

upang di makadisgrasya

- gregoriovbituinjr.

01.11.2022

* litratong kuha ng makatang gala minsang sakay ng dyip patungong opisina

Exchange gift

EXCHANGE GIFT

katatapos lamang ng masigabong pagdiriwang

bawat isa sa kanila'y may pangregalo naman

ano kayang matatanggap mula sa kapalitan

sana'y bagay naman sa iyo't iyong magustuhan

hanggang isang larawan ang nakapukaw sa isip

na pag pinagmasdan mo'y iyo agad malilirip

inaalay ng puno'y anong gandang halukipkip

habang ang tao'y kasamaang walang kahulilip

mabuti pa ang isa'y bunga ng kanyang paggawa

habang ang isa naman ay palakol na hinasa

hanggang sa pagdiriwang ba naman ay may kuhila

parang tunggaliang kapitalista't manggagawa

bakit puputlin ang punong nagbibigay ng prutas

kundi upang tumubong limpak-limpak ang pangahas

nais laging manlamang, sa kapwa'y di pumarehas

ah, paano ba kakamtin ang makataong landas

maiiwasan ba natin ang mga tusong imbi

na nais kumita ng milyon, perang anong laki

kung magbigayan sana'y para sa ikabubuti

ng kapwa, tanda ng pagkatao, di pangsarili

- gregoriovbituinjr.

01.11.2022

* litrato mula sa google

Kape't tula sa umaga

KAPE'T TULA SA UMAGA

tuwina'y kape't tula ang almusal ng makata

bago umalis ng bahay at maglingkod sa dukha

bago kumilos sa kalsada at sa manggagawa

mag-aagahan muna't magpapalakas ngang sadya

isasawsaw ang pandesal sa kape, anong sarap!

buti nang umalis ng busog kahit naghihirap

upang tuparin ang tungkulin, kamtin ang pangarap

lipunang makataong walang trapong mapagpanggap

gigising at babangong tula ang nasa isipan

habang iniinda ang mga sugat ng kawalan

isusulat sa kwaderno ang mga agam-agam

iinom ng kape bagamat amoy ang tinggalam

almusal ay kape, salita, saknong at taludtod

samutsaring tula'y katha kahima't walang sahod

katagang nahuli sa mga patak sa alulod

habang inilalarawan ang mga luha't lugod

- gregoriovbituinjr.

01.11.2022

* tinggalam - sa Botanika, mabangong uri ng palutsina, UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1258

Paskil

PASKIL

kailangan pa tayong paalalahanan minsan

kundi man madalas dahil iyon ang kailangan

lalo't wala tayo sa ating sariling tahanan

tapon dito, tapon doon, tapon kung saan-saan

kaya kailangan pang maglagay ng simpleng paskil

madalas daw wala sa sarili, tila inutil

nagtatapon kung saan-saan, nakapanggigigil

kaya nagpaalala upang ito na'y matigil

Please read: Basahin ang pakiusap sa mamamayan

lalo na sa gumagamit ng kanilang kainan

payak lang: Pakitapon ang kalat sa basurahan!

Clean as you go! Kung may kalat ay may pagtatapunan

buti na lang, may basurahan, paano kung wala

ang sariling basura'y ayaw ibulsa ng madla

sa natapos gamitin ay nandidiri nang sadya

ito man ay ketsap, plastik, o sa tisyu dumura

kolektibong kaugnayan, nag-iisang daigdig

pumapangit na kalikasan, sinong mauusig

sa wasak na kapaligiran, sinong nalulupig

sa pagpabuti ng mundo, tayo'y magkapitbisig

- gregoriovbituinjr.

01.10.2022

* nilitratuhan ng makatang gala ang paskil sa lamesa ng isang pamilihan

Nabasa kong tatlong aklat ni Edgar Calabia Samar

NABASA KONG TATLONG AKLAT NI EDGAR CALABIA SAMAR

Una kong nakilala ang magaling na awtor na si Edgar Calabia Samar noong maging kaklase ko siya sa Linangan sa Imahen, Retorika at Anyo (LIRA) mula Setyembre 2001 hanggang Marso 2002 sa UST. At ngayon ay sikat na siyang awtor ng mga libro.

Tatlo sa kanyang mga aklat ang nabili ko na. Ang una ay ang Halos Isang Buhay: Ang Manananggal sa Pagsusulat ng Nobela, na nabili ko sa isang forum na pampanitikan sa Recto Hall, UP Diliman noong Nobyembre 18, 2014, sa halagang P250.00, 200 pahina. Ang ikalawa ay ang Mga Nilalang na Kagila-gilalas, na nabili ko sa Fully Booked sa Gateway sa Cubao noong Marso 7, 2020, sa halagang P299.00, 276 pahina. At ang ikatlo ay ang Si Janus Silang at ang Tiyanak ng Tabon, na nabili ko rin sa Fully Booked sa Gateway sa Cubao nito lang Enero 3, 2022, sa halagang P175.00, na may 190 pahina.

Agad kong natapos basahin ang Janus Silang sa loob lang ng isang linggo. Basta may libreng oras, agad kong binabasa, at kanina nga lang ay natapos ko na habang nakaupo sa may labas ng bahay habang nagpapahangin. May sampung kabanata ito na talaga namang natuon ang atensyon ko rito at nais ko agad matapos ang buong nobela. Ganyan katindi ang kapangyarihan ng panulat ni klasmeyt Egay. Congrats, Egay! Serye ang nobelang ito, na may kasunod pang apat na serye ng aklat ng Janus Silang ang dapat pang basahin.

Sa aklat na Halos Isang Buhay, isinama niya ang manananggal sa pagsusulat ng nobela. Matagal ko bago natapos basahin ang aklat na ito dahil talagang dapat mong pagnilayan bawat punto lalo na't binanggit niya ang mga gawa at proseso ng paggawa ng nobela ng iba't ibang kinikilala niyang mga dayuhang awtor tulad nina Murakami, Eco at Bolano. 

Isang inspirasyon iyon upang mangarap at masimulan kong sulatin ang planong una kong nobela, kaya sa pagbabasa pa lang ng Halos Isang Buhay ay talagang nais kong magsulat ng mahahabang kwento. Nakagawa na ako ng aklat kong Ang Dalaga sa Bilibid Viejo at iba pang kwento, Katipunan ng Una Kong Sampung Maikling Kwento, na nalathala noong 2012, kundi man 2013. Ang ilan pang maiikling kwento ko ay nalathala naman sa isyu ng Taliba ng Maralita, ang opisyal na pahayagan ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) na nalalathala ng dalawang beses kada buwan.

Iba't ibang uri ng nilalang naman sa masasabi nating mitolohiyang Filipino ang nasa Mga Nilalang na Kagila-gilalas. Dito ko naisip na lumikha rin ng mga kwentong pambata na hindi kailangan ng hari at reyna, dahil wala namang hari at reyna sa bansa, kundi mga raha at datu. Ang mga bida ay mga bata subalit ang gumagabay sa kanila ay ang mga Bathala, tulad nina Kaptan, Kabunyian, Amansinaya, at Tungkung Langit.

Nais ko pang mabili bilang collector's item at mabasa ng buo ang iba pa niyang nobela tulad ng Walong Diwata ng Pagkahulog at Ang Kasunod ng 909, subalit hindi ko matsambahan sa mga tindahan ng aklat. Kung may pagkakataon at may sapat na salapi, nais kong kumpletuhin ang iba pang aklat ng Janus Silang.

TATLONG AKLAT

tapos ko nang basahin ang unang aklat ni Janus

Silang na talagang pinagtuunan ko nang lubos

bagamat ang pangwakas noon ay kalunos-lunos

na pangyayari, may kasunod pa ito't di tapos

sadyang pilit mong tatapusin ang buong nobela

napapatda, napatunganga, anong nangyari na

ang iba pa niyang aklat ay sadyang kakaiba

mitolohiyang Filipino'y mababatid mo pa

nakahahalina ang banghay at daloy ng kwento

upang tuluyang mapako ang isipan mo rito

masasabi mo sadyang magaling na awtor nito

at naakit kang tapusin ang aklat niyang ito

Edgar Calabia Samar, magaling na manunulat

awtor ng Janus Silang, pluma niya'y anong bigat

ang Walong Diwata'y di ko pa nababasang sukat

nais kong malaman bakit nahulog silang lahat

ang pluma'y malupit, di ko pa naaabot iyon

tula't kwento ko nga'y sariling lathala lang noon

gayunman, awtor na ito'y isa nang inspirasyon

upang pagbutihin ko pa ang pagsulat ko't layon

- gregoriovbituinjr.

01.10.2022

Pag-asa

PAG-ASA

isang marubdob na pakikiisa sa Partido

Lakas ng Masa na sa ngayon ay nagpapatakbo

ng kandidatong manggagawa sa pagkapangulo,

bise presidente at tatlo para sa senado

ating ipanalo ang Partido Lakas ng Masa

sa partylist, at biguin ang mga dinastiya

Manggagawa Naman ang iluklok sa pulitika

sila'ng dahilan kaya umunlad ang ekonomya

ibabagsak natin ang mga trapong mapagpanggap

mga kandidato ng kapitalistang mahayap

na sa manggagawa't dukha'y di naman lumilingap

kaya ang mga ito'y patuloy sa paghihirap

ah, pag-asa ang sa Partido'y aming natatanaw

na sa kabulukan ng sistema'y siyang lulusaw

pagbabago't lipunang makatao ang lilitaw

na siyang ating adhikain sa bawat pag-igpaw

- gregoriovbituinjr.

01.09.2022

* selfie ng makatang gala sa tapat ng tanggapan ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino (BMP) sa Pasig

Paracetamol

PARACETAMOL

kahindik-hindik na balitang umabot sa masa

wala nang mabiling paracetamol sa botika

nagkakaubusan, paano ngayong maysakit ka

ubo't nilalagnat, sana'y di COVID iyan, iha

sa usaping supply and demand, tataas ang presyo

ng produktong kulang sa suplay na nais ng tao

kung sobra ang suplay, dapat magamit ang produkto

ay tiyak na magmumura naman ang presyo nito 

lalo ngayong omicron variant daw ay lumalala

at mas matindi pa raw sa ibang virus ang taya

kaya sa mga botika ang mga tao'y dagsa

nang makabiling gamot sa sakit na nagbabadya

di natin masisisi kung mga tao'y dagsaan

lalo sa balitang gamot ay nagkakaubusan

dahil iyon ay mayor nating pangangailangan

upang buhay ng pamilya'y agad masagip naman

sana'y walang mag-hoarding ng mga produktong iyon

ilalabas saka ibebentang mas mahal yaon

bulsa ng kapitalista'y tiba-tiba na roon

dapat parusahan ang gagawa ng krimeng iyon

- gregoriovbituinjr.

01.09.2022

* balitang halaw sa pahayagang tabloid na Pilipino Star Ngayon, Enero 5, 2022, pahina 2

Lansangan

LANSANGAN

madalas kong tahakin ang aspaltadong lansangan

na sa tuwina'y mabibilis yaong mga hakbang

animo'y hinahabol ng mga sigbin at aswang

habang nangangamoy asupre yaong lupang tigang

di ko mawari sinong sa akin ay sumusunod

tatambangan ba dahil sa bayan ay naglilingkod

dahil ba ako'y isang masugid na tagasunod

bilang aktibistang sa rali raw sugod ng sugod

ngunit payapa pa rin akong sa daan tumawid

panatag ang loob na sa dilim di mabubulid

habang samutsaring isyu ng bayan ay di lingid

patuloy ang pagbaka habang nagmamasid-masid

dapat pandama'y patalasin at laging ihasa

upang maging handa sa mga daratal na sigwa

lalagi akong kakampi ng uring manggagawa

habang tinatahak ang landas ng kapwa dalita

- gregoriovbituinjr.

01.09.2022

Bawal dumura sa basurahan

BAWAL DUMURA SA BASURAHAN

paalala yaon bagamat nakakairita

payak na abiso subalit nakakataranta

bawal dumura sa basurahan, ang paalala

nakakadiri kung sa basurahan dudura ka

maghahanap ka pa ba ng kubeta o lababo

kung malayo pa iyon sa kinaroroonan mo

upang makadura lang ay lalakad at tatakbo

saan dudura, lilinga doon, lilinga dito

sinong pipigil na dumura ka sa basurahan

kung kailangan mo nang ilabas sa lalamunan

ang plemang idadahak, ay, nakakadiri naman

mabuti nga't sa basurahan, di kung saan-saan

na sa nag-aayos ng basura'y kadiri iyon

lalo't di mo sila sinuswelduhan sa pagtapon

may dignidad din sila, dapat respetuhin iyon

kahit basurero man ang napasukang propesyon

wala ka pang dalang tissue, doon sana dumahak

kung may sakit ka, kapwa'y di mahawa't mapahamak

tipunin sa isang plastik, sa bag muna iimbak

saka itapon sa basurahan, payo ko'y payak

tawag na ng kalikasan ang bigla mong pagdura

uhog man o plemang nais mong agad na mawala

kaysa nasa lalamunan at malunok mong bigla

kadiri nga lang pag sa basurahan idinura

- gregoriovbituinjr.

01.07.2022

* paskil na nakita sa loob ng isang mall

Puso

PUSO

nadaanan ko sa tindahan ng mga bulaklak

ang isang halamang anyong puso, nakagagalak

magandang tanawin sa mga naroong pinitak

ngayon lang nakita iyon, kaya ako'y nagkodak

lalo pa't nalalapit na ang Pebrero Katorse

ang Araw ng mga Puso, handog at pasakalye

habang malayo pa ang Setyembre Bente Nuwebe

na World Heart Day naman, alagaan ang pusong ire

kasama si misis nang makita'y halamang puso

sa mismong kaarawan niya habang sinusuyo

kaysarap masdan ng pusong tanim, nararahuyo

upang itanim din namin ito kahit sa paso

na araw-araw dapat lagi itong dinidilig

upang tuluyang mapalago ang iwing pag-ibig

katapatan ng pagmamahal sa bawat pagniig

at sa anumang paninibugho'y di palulupig

- gregoriovbituinjr.

01.07.2022

Sa maybahay

SA MAYBAHAY

maligayang kaarawan sa tangi kong maybahay

pagbati ng pag-ibig, sa puso nagmulang tunay

nawa'y lagi kang malusog, nasa mabuting lagay

habang magkatuwang tayong naritong nagsisikhay

kahit sa pagtanda mo'y manatili ang alindog

tulad ng isang diwatang pagsinta yaong handog

sa pagmamahal at paglalambing ay laging busog

sapagkat natatanging mutya kitang iniirog

O, mahal kong Liberty, maligayang kaarawan

taospusong pasasalamat, lagi kang nariyan

O, Kalayaan, kaiga-igaya mong pangalan

na alay sa akin ay matatag na kahulugan

mahal ko, sa mundo'y natatangi kitang diyosa

sa pagsikat ng araw ay tala ka sa umaga

maybahay kitang laging nasa puso ko tuwina

narito lang akong nakasuporta sa'yo, sinta

- gregoriovbituinjr.

01.06.2022

407

407

kahindik-hindik na bilang ang doon naiulat

na animo'y istatistika lang na sumambulat

kung di isiping buhay ng tao'y nawalang sukat

numero lang ba iyan o tao, nakagugulat

sinalanta ng bagyong Odette ay di matingkala

lalo't bata't matatanda'y dinaluhong ng sigwa

apatnaraan at pitong katao na'y nawala

may pitumpu't walong buhay pang hinahanap sadya

nagbabagong klima ba'y paano uunawain

kung nanalasang sigwa'y anong tinding kaharapin

sapat bang fossil fuel at plantang coal ay sisihin

at ipanawagang ang mga ito'y patigilin

nag-usap-usap ang mga bansa hinggil sa klima

bago pa ang bagyong Odette sa bansa'y manalasa

emisyon ng bawat bansa'y dapat mabawasan na

susunod kaya ang mga bansang kapitalista

sa nasalanta ng bagyo, sinong dapat masingil

sinong mananagot sa mga buhay na nakitil

o walang masisisi, kalikasan ang sumiil

o may dapat singilin, ang kapitalismong taksil

- gregoriovbituinjr.

01.05.2022

* datos mula sa pahayagang Abante Tonite, Enero 5, 2022, pahina 2

Dapithapon

DAPITHAPON

pansin niya, kung magsalita ako'y anong tipid

animo'y napipipi, madalas na nauumid

ngunit pag bumuka ang bibig, may kung anong hatid

na paksang di tulak-kabiging nagsala-salabid

matimping pananalita at matipid na ngiti

sa kongkretong kalagayan ay madalas magsuri

nais itanim sa paso ang samutsaring binhi

sa kalunsurang sementado na'y di pa mawari

habang apuhap ang mga paksang dapat masulat

tulad ng sanaysay at kwentong di pa mahalungkat

marapat bang payak ang paksa o nakagugulat

dapithapon na sa aplaya at pinupulikat

baka mas mabuting magsulat na lang ang makata

doon lang madaldal ang kanyang bolpeng tila tingga

salitang umaalingawngaw sa putik at baha

huwag lamang mabulid sa dilim ang mga kataga

- gregoriovbituinjr.

01.04.2022

Mga halaw na salawikain

MGA HALAW NA SALAWIKAIN

sinumang di lumingon sa kanyang pinanggalingan

ay di makararating sa dapat na paroonan

kung naging mahinahon ka sa panahon ng poot

tiyak maiiwasan mo ang sandaang sigalot

ang taong gumagamit ng pwersa laban sa bayan

sakim sa kapangyarihan at sala sa katwiran

marami riyang matapang sa kapwa Pilipino

subalit nakayuko naman sa harap ng dayo

anumang hiniram mo'y isauli o palitan

upang sa susunod, di madala ang hiniraman

hangga't maikli ang kumot, magtiis mamaluktot

pag mahaba na'y umunat nang likod ay di hukot

ang di lumalaban sa mga mapagsamantala

kundi duwag ay utak-alipin o palamara

ang batang mausisa at tuwina'y palatanong

sa kalaunan ay lalaki itong anong dunong

yaong ganid sa yaman at pribadong pag-aari

siya ring mapagsamantala't nag-aastang hari

kung saan may asukal, tiyak naroon ang langgam

yaong tapat ang pagsinta'y di agad mapaparam

bungang hinog sa pilit, kung kainin ay mapait

matamis na kendi'y sisira sa ngipin ng paslit

kung anong bukambibig ay siyang laman ng dibdib

tulad ng binatang sa dilag nagmahal ng tigib

- gregoriovbituinjr.

01.03.2021

Pagdiga

PAGDIGA

kaibig-ibig ang bawat sandaling kasama ka

pagkat binigyan mong liwanag ang buhay kong aba 

kandila ka ba sa madilim kong espasyo, sinta 

o isa kang katangi-tanging tala sa umaga

isa kang diwatang nakasalubong ko sa daan

isa kang mutya sa naraanang dalampasigan

isa kang diyamante sa naapakang putikan

isa kang ada, tunay na kaygandang paraluman

subalit isa lang akong abang makatang tibak

na may pangarap na payak sa bayang walang pilak

na nagsisikap upang makaani sa pinitak

na nahalina sa kaytamis mong mga halakhak

gayunman, patuloy kong tangan ang iwing prinsipyo

upang maitaguyod ang karapatang pantao

upang hustisya't dignidad ng kapwa'y irespeto

upang itayo ang lipunan ng dukha't obrero

kung abang makatang ito sa puso mo'y palarin

lipunang makatao'y sabay nating pangarapin

magandang bayan at mabuting pamilya'y buuin

habang unang nobela'y patuloy kong kakathain

- gregoriovbituinjr.

01.03.2022

Gabi

GABI

ikasiyam ng gabi'y naroon pa sa lansangan

naglalakad kahit walang buwan, pulos ilaw lang

habang nakaakbay kay misis pauwing tahanan

naglalambingan, nagkukwentuhan, at naglilibang

malamig ang simoy ng hangin kahit nasa lungsod

habang yaong aking likod ay kanyang hinahagod

sa maikling lakaran ay nadama rin ang pagod

matanda na ba, subalit matibay pa ang tuhod

nakauwi kaming mapayapa at di mapanglaw

dahil lungsod, nagniningning pa rin ang mga ilaw

sa lansangan ay halos wala nang taong natatanaw

habang kamakalawa'y kay-ingay ng buong araw

mula sa pinuntahan kung saan nagpakabusog

ay nagbitamina upang katawan ay lumusog

inaantok na ako, mahal, tara nang matulog

sabi ko sa irog kung saan puso ko'y nahulog

- gregoriovbituinjr.

01.02.2022

Kuyom ang kaliwa kong kamao

KUYOM ANG KALIWA KONG KAMAO

kuyom ang kaliwa kong kamao

hangga't wala pa ring pagbabago

hangga't api ang dukha't obrero

at nariyan ang kapitalismo

na sistemang mapagsamantala

sa lakas ng karaniwang masa

hangga't naghahari ang burgesya

at trapong sakim at palamara

ramdam ang sa lupa'y alimuom

hangga't manggagawa't dukha'y gutom

ibig sabihin, sa simpleng lagom

manananatiling kamao'y kuyom

itaas ang kamaong kaliwa

bilang simbolo't kaisang diwa

ng bawat dalita't manggagawa

sa pakikibaka'y laging handa

- gregoriovbituinjr.

01.02.2022

* drawing mula sa google

Pag-asa

PAG-ASA

umaasa pa ba tayong maglilingkod ng tapat

sa sambayanan ang mga trapong burgis at bundat

na upang mahalal, sa masa'y sasayaw, kikindat

habang korupsyong gawa nila'y tinatagong sukat

umaasa pa ba tayong maglilingkod na tunay

sa bayan yaong mga trapong kunwa'y mapagbigay

na pag naupo sa pwesto'y di ka na mapalagay

dahil limot na nila ang mga pangakong taglay

o lider-obrero ang ipantapat sa kanila

na ang dala'y pag-asa't pagbabago ng sistema

may prinsipyong angkin at tagapaglingkod ng masa

lider ng paggawang lalabanan ang dinastiya

hahayaan bang bulok na sistema'y manatili

at muling manalo yaong burgesya't naghahari

saan tayo tataya kung tumakbo na'y kauri

iwaksi na ang trapo, manggagawa'y ipagwagi

- gregoriovbituinjr.

01.02.2022

#manggagawanaman

#laborpower2022

Pambungad na tula sa 2022

PAMBUNGAD NA TULA SA 2022

di paramihan ng nakakatha itong pagtula

kundi pagsulat ng danas sa bawat kabanata

niring buhay tulad ng pagdaan ng mga sigwa

sa tulad kong nasalanta'y nakapagpatulala

sinalanta ng unos ang tula ko ng pag-ibig

tula mang sa uri'y nanawagang magkapitbisig

buhay ko na ang pagkatha ng tula, di lang hilig

tinatanim ay mga binhing laging dinidilig

isa lang akong karaniwang taong tumutula

bilang aktibistang kumikilos sa maralita

nilalarawan ang buhay ng uring manggagawa

at kasama sa pakikibaka ng mga dukha

sa tuwina'y tahimik lamang akong nagmamasid

lalo na't alam kong kayraming paksa sa paligid

may pakpak ang balita, kasabihang aking batid

may tainga ang lupa, mga mensahe'y walang patid

para sa hustisyang panlipunan, di paninikil

para sa karapatang pantao, laban sa sutil

hangga't may hininga'y lalabanan ang paniniil

at patuloy kong tatanganan ang bolpen at papel

- gregoriovbituinjr.

01.01.2022

* litratong kuha ng makatang gala sa isang pagtitipon, Disyembre 19, 2021

Pahabol na tula sa 2021

PAHABOL NA TULA SA 2021

aming pagbati sa pagsalubong sa Bagong Taon

sa inyo habang kaharap ang panibagong hamon

lalo na't ilang buwan na lang bago mag-eleksyon

upang magkaroon na ng pagbabago sa nasyon

isang bansang nagpapahalaga sa karapatan

at pinaiiral ay panlipunang katarungan

itatayo ang asam na makataong lipunan

kung saan bawat mamamayan ay naggagalangan

mabuhay kayo, kapamilya, kapuso, kalahi

bangayan at siraan ay di dapat manatili

kundi magkapitbisig ang magkapatid sa uri

at labanan ang dinastiya't tusong naghahari

kami'y taospusong bumabati sa inyo ngayon

pasasalamat sa mga nakasama sa layon

huling hirit na tula sa pagtatapos ng taon

ang aming handog, sa inyo, Manigong Bagong Taon!

- gregoriovbituinjr.

12.31.2021

Sa pag-uwi

SA PAG-UWI

nagkatuwaan kami sa traysikel na nasakyan

dahil sa loob ay saglit kaming naglitratuhan

ikasampu na ng gabi nang umuwing tahanan

kami ni misis mula pamamasyal at lambingan

mabuti't walang unos, di umulan buong araw

subalit pusikit na gabi'y sadyang anong ginaw

walang buwan, bagamat may bituing natatanaw

masaya ang damdamin, paligid ay di mapanglaw

may bilin sa traysikel na nilitratuhan noon

na nagsasabing "Huwag tapakan" ang bandang iyon

huwag daw ang mga paa'y itukod o ituon

upang di bumaligtad yaong nakasakay roon

simpleng paalala upang di tayo madisgrasya

mga numerong nuwebe'y tila nakangiti pa

sapatos ko't may kyutiks na daliri niya'y kita

na habang naglalambingan ay di natataranta

-gregoriovbituinjr.

12.31.2021

Bawal magyosi

BAWAL MAGYOSI

"Saan ang smoking area n'yo dito?" kanyang tanong

"Doon ho! Mga limang milya mula dito!" tugon

sa kanya ng manang, gayong magpapaputok doon

upang salubungin ang palapit na Bagong Taon

kaygandang bungad, bawal doon ang manigarilyo

kung nais mong magyosi, limang milya'y lakarin mo

tila ba environmentalist ang manang na ito

kapuri-puri rin ang komiks sa mensahe nito

paano kung may yosi'y may labintador na tangan

kunwa'y magyoyosi, paputok pala'y sisindihan

baka makadisgrasya pa't daliri'y maputukan

mabuti na lang at alisto ang matandang manang

nawa'y alagaan pa rin ang kalikasan natin

pati daliri ng mga bata'y alagaan din

pag nawalan ng daliri'y habambuhay dadalhin

ng maputukan, pagsisisi'y nasa huli man din

- gregoriovbituinjr.

12.31.2021

Mensahe sa payong

MENSAHE SA PAYONG

napakainit ng panahon, dama'y alinsangan

sa isang mapagpalayang pagkilos sa Diliman

nang matanaw ko ang nakapayong na mga manang

kayganda ng tatak sa payong at nilitratuhan

panawagan iyong sa aking puso'y ibinulong

nang sa rali't mainit na semento'y nakatuntong

sa tumitinding klima'y saan ba tayo hahantong

na kung di malutas, danasin ay kutya't linggatong

Araw ng Karapatang Pantao noong magrali

habang mga lider-masa'y nagbigay ng mensahe

na huwag ipanalo ang mga tusong buwitre

at buwagin na ang mga political dynasty

gayunman, mensahe sa payong ang agad nakita

ngayon, nanalasang Odette ay nararamdaman pa

ng mga tao't maraming lugar na sinalanta

anong tindi bagamat di sintindi ng Yolanda

mensahe yaon nang buhay ay di basta mapatid

upang tao'y di masadlak sa kumunoy na hatid

mahalagang mensaheng marapat nating mabatid

upang sa pusikit na gabi'y di tayo mabulid

- gregoriovbituinjr.

12.31.2021

* litratong kuha ng makatang gala sa rali noong 12.10.2021, Pandaigdigang Araw ng Karapatang Pantao

* nakatatak sa payong ay "Climate Justice Now" na nilagdaan ng APMDD (Asian People's Movement on Debt and Development)

Kulob

KULOB

bakit kailangan ko laging umalis ng bahay

aba'y kulob na't mainit, di makahingang tunay

sa kalunsuran, tila katawan ko'y di na sanay

sa kulob na tahanan ay sadyang di mapalagay

kaya madalas ay doon na lang ako sa opis

papasok, magtrabaho sa kompyuter, maglilinis

may tanim, mahangin, malawak, bola ma'y ihagis

mag-ingat lang, may lumilipad na yerong manipis

nais kong makapagsulat sa loob ng tahanan

habang nagninilay ng mga isyu sa lipunan

subalit kung kulob ay apektado ang isipan

ang wastong kataga'y di maapuhap sa kawalan

may bentilador man, sakit sa ulo'y di wariin

lalabas at lalabas ng bahay kahit lambingin

kaya abang kanlungan ay malimit kong lisanin

nang makasagap bahagya man ng sariwang hangin

- gregoriovbituinjr.

12.30.2021

Haka, Agos, Layag

BUKREBYU: TATLONG AKLAT NG SALIN NG MGA KWENTONG EUROPEANO

Tatlong aklat ng salin ng mga kwentong Europeano ang aking nabili nitong Disyembre. Ang una'y ang HAKA, European Speculative Fiction in Filipino na nabili ko noong Disyembre 11, 2021 sa Solidaridad Bookshop sa P. Faura St., sa Ermita, Maynila. Naisipan kong balikan ang dalawa pa upang makumpleto ang tatlong aklat ng salin. Kaya bumalik ako ng Disyembre 14, 2021 sa nasabing tindahan ng aklat upang bilhin ang AGOS, Modern European Writers in Filipino (na marahil dapat ay Modern European Writings in Filipino), at ang LAYAG, European Classics in Filipino.

Nang makita kong nasa wikang Filipino ang mga kwentong banyagang ito ay agad akong nagkainteres kaya nang magkapera'y aking binili dahil bihira lang ang mga ganitong aklat na wala sa iba pang bookstore. Kumbaga, pampanitikan na, nasa sariling wika pa. Kaya mas madali nang mauunawaan ang kwento. Magandang proyektong pangkultura ang pagsasalin.

Ang bawat aklat ay nagkakahalaga ng P250.00 bawat isa. Inilathala ng ANVIL Publishing at ng EUNIC (European Union National Institute of Culture) - Manila Cluster.

Ang HAKA, na may kabuuang 322 pahina, ay naglalaman ng labing-anim na kwento mula sa labingpitong manunulat; tiglalabing-apat na kwento naman ang AGOS, na may 232 pahina, at ang LAYAG, 216 pahina. Ang mga kwento sa HAKA ay isinalin nina Susana B. Borrero at Louise O. Lopez. Ang mga kwento sa AGOS ay isinalin ni Susana B. Borrero. Sa labing-apat na kwento sa LAYAG, labingdalawa ang isinalin ni Ellen Sicat, ang isa'y nina Ramon Guillermo at Sofia Guillermo, at ang isa pa'y ni Ramon C. Sunico.

Ang mga awtor sa HAKA ay sina Peter Schattschneider, Ian Watson, Hanus Seiner, Richard Ipsen, Joanna Sinisalo, Aliette de Bodard, Michalis Manolios, Peter Lengyel, Francesco Verso, Francesco Mantovani, Tais Teng, Stanilaw Lem, Pedro Cipriano, Zuzana Stozicka, Bojan, Ekselenski, Sofia Rhei, at Bertil Falk. Sa AGOS naman ay sina Alois Hotschnig, Veronika Santo, Eda Kriseova, Jaroslav Kaifar, Maritta Lintunen, Juli Zeh, Niviaq Korneliussen, Anthony Sheenard, Niccolo Ammaniti, Ubah Cristina Ali Farah, Wieslaw Mysliwski, Pavol Rankov at Nuria Barrios Fernandez. Habang sa LAYAG naman ay sina Stefan Sweig, Jaroslav Hasek, Emmanuel z Lesehradu, Karel Capek, Steen Steensen Blicher, Guy de Maupassant, Erich Kastner, Zsigmond Moricz, Luigi Pirandello, Henryk Sienkewicz, Janco Jessensky, Martin Kukucin, Ramon del Valle-Incian, at C.F.Ramuz.

Ang nagbigay ng Introduksyon sa HAKA ay ang Czech na si Julie Novakova, sa AGOS ay ang Pilipinong si Kristian Sendon Cordero, at sa LAYAG ay ang Czech na si Jaroslav Olsa Jr., sa salin ni Ellen Sicat. Ayon pa sa aklat, si Olsa, na siyang pumili ng mga kwento, ang kasalukuyang ambasador ng Czech Republic sa Pilipinas.

Sa LAYAG, dalawang nanalo ng Nobel Prize in Literature (hindi FOR Literature, batay sa aklat) ang nalathala ang kanilang kwento na isinalin ni Ellen Sicat. Ito'y ang Italyanong si Luigi Pirandello (1934 Nobel) at ang Polish na si Henryk Sienkewicz (1905 Nobel). Pitong beses naman naging nominado sa Nobel Prize in Literature subalit hindi nanalo kahit minsan ang Czech na si Karel Capek, na umano'y unang gumamit ng salitang robot sa literatura, ayon sa sci-fi author na si Isaac Asimov. 

Sa klase ng mga awtor na ito'y tiyak na dekalidad din ang mga akda nilang isinalin. Kaya nakakasabik basahin ang kanilang mga kwento.

Kaya minarapat kong bilhin at ibilang sa munti kong aklatan bilang mga collectors' item ang tatlong mahahalagang koleksyon ng mga kwentong ito. Upang mapayabong pa ang pagkaunawa sa ibang kultura. Upang matuto pa sa paraan ng pagkukwento nila. Upang mabigyang inspirasyon ang sariling panulat. Upang mapaunlad pa at maitaguyod ang wikang Filipino.

Kung mabibigyan ako ng pagkakataon ay nais ko ring maging bahagi sa ganitong proyektong pagsasalin at magsalin ng iba pang kwento mula sa Ingles tungo sa wikang Filipino bilang aking ambag sa pagpapayabong pa ng kultura para sa lalong pagkakaunawaan at pagkakapatiran sa daigdig. Lalo na kung may mga kwento sila tungkol sa buhay ng mga manggagawa, unyonista, at magsasaka sa kani-kanilang bansa.

HAKA, AGOS, LAYAG

sa haka ko'y naglalayag sa agos ng kawalan

yaring guniguning di madalumat ang kung saan

samutsaring kwento mula sa ibang kabihasnan

ang isinalin sa atin upang maunawaan

paano nga ba maglayag sa pag-agos ng haka

kung sakali namang walang laman yaring bituka

makakalangoy ba sakaling tumaob ang balsa

at makaahon sa mabatong alon sa umaga

nagpapatianod ang katawan sa mga agos

upang lumayo sa nakikitang kalunos-lunos

na kalagayan ng mga dalitang pawang kapos

sa pag-irog ng mahal na bayang naghihikahos

matapos ko pa kaya ang mahabang paglalayag

kung sa pagragasa ng alon ay napapapitlag

mga salita'y isinalin upang magpahayag

sa pagbubukangliwayway ay matanaw ang sinag

- gregoriovbituinjr.

12.29.2021

Panawagan

PANAWAGAN

napadaan lang ako noon sa U.P. Diliman

nang makita yaong nakasulat na panawagan

"Contractual, Gawing Regular", aba'y marapat naman

lalo na't islogang makatao't makatarungan

panawagan nilang ito'y sadyang napapanahon

anuman ang kanilang unyon o organisasyon

kabaong sa manggagawa ang kontraktwalisasyon

kapitalistang pandaraya ang iskemang iyon

kaya nag-selfie ako sa islogang nakasulat

bilang pakikiisa sa manggagawa, sa lahat

ng nakikibaka, lalo sa mga nagsasalat

sa mga obrero'y taas-noong pasasalamat

O, mga manggagawang kontraktwal, magkapitbisig

manggagawang regular ay kakampi ninyo't kabig 

kayong iisang uri'y magturingang magkapatid

iskemang kontraktwalisasyon nga'y dapat mapatid

- gregoriovbituinjr.

12.29.2021

Anibersaryo

ANIBERSARYO

kaunti lang kami sa tanggapan ng mga dukha

nang anibersaryo'y ipinagdiwang ng dalita

iba'y sa zoom online nagbigay ng pananalita

maraming di nakadalo nang tamaan ng sigwa

bagamat kaunti ang nagsama-samang nagdiwang

subalit diwa nito sa bawat isa'y may puwang

habang patuloy sa nasang makataong lipunan

upang bawat isa sa lipunan ay makinabang

sa kakaunting handa bawat isa'y salu-salo

nag-awitan, nagtugtugan, nagsayawan, nagkwento

nagpahayag ang mga lider ng dukha't obrero

pinataas ang moral, pinalapot ang prinsipyo

taas-kamaong pagbati sa lahat ng kasama

habang nagpapatuloy ang ating pakikibaka

para sa pangarap na mapagpalayang sistema

kung saan umiiral ang panlipunang hustisya

- gregoriovbituinjr.

12.29.2021

* Ang litrato'y kuha noong Disyembre 18, 2021 sa ika-35 anibersaryo ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML) sa tanggapan nito sa Lungsod ng Pasig

Ang bagyong Odette at ang Climate Change

ANG BAGYONG ODETTE AT ANG CLIMATE CHANGE

Saliksik, sanaysay at tula ni Gregorio V. Bituin Jr.

Katatapos lang nitong Disyembre ang COP 26 sa Glasgow, Poland kung saan pinag-usapan kung paano lulutasin ang epekto ng climate change o nagbabagong klima sa buong daigdig. Iyon ang ika-26 na pagpupulong ng Conference of Parties on Climate Change na nilalahukan ng mga pamahalaan ng iba't ibang bansa. Pinag-usapan kung paano mapapababa ang epekto sa atin ng nagbabagong klima.

At ngayon naman, rumagasa ang bagyong Odette (may international name na typhoon Rai) na ikinasalanta ng maraming lugar sa Kabisayaan. Isa ba itong epekto muli ng nagbabagong klima?

Ayon sa NDRRMC Situational Report No. 4 for Typhoon ODETTE (2021) noong Disyembre 18, 2021, ang sumusunod na lugar ang sinalanta ng nasabing bagyo:

Typhoon “ODETTE” Landfalls:

1:30 PM, 16 December 2021 in Siargao Island, Surigao del Norte

3:10 PM, 16 December 2021 in Cagdianao, Dinagat Islands

4:50 PM, 16 December 2021 in Liloan, Southern Leyte

5:40 PM, 16 December 2021 in Padre Burgos, Southern Leyte

6:30 PM, 16 December 2021 in Pres Carlos Garcia, Bohol

7:30 PM, 16 December 2021 in Bien Unido, Bohol

10:00 PM, 16 December 2021 in Carcar, Cebu

12:00 AM, 17 December 2021 in La Libertad, Negros Oriental

5:00 PM: 17 December 2021 in Roxas, Palawan.

Ayon pa sa NDRRMC, umabot sa 156 ang mga namatay dulot ng bagyong Odette.

Dahil sa nangyaring ito ay muling nabuhay ang panawagang Climate Justice, na madalas isigaw ng maraming aktibistang grupong makakalikasan subalit halos di naman pinakikinggan ng pamahalaan. Ayon kay Yeb Saño, Executive Director ng Greenpeace Southeast Asia: “We stand with our fellow filipinos in Negros, Leyte, Cebu, Bohol, Surigao, and all areas affected by Typhoon Odette. Even with warnings in place, the intensity and the damage brought by this typhoon was unprecedented."

"The disaster brought up our collective trauma from previous typhoons such as Sendong and Yolanda, and reminded us that these extreme weather events are now a norm as the climate crisis worsens every year."

"As we seek immediate recovery for our fellow citizens in the aftermath of Odette, we demand that our institutions see this as another wake-up call — and this time, they have to take it seriously. These typhoons will get worse, more unpredictable, and more destructive should they remain merely reactionary to the climate crisis. Support the call for the declaration of a national climate emergency. Demand climate justice, now.”

Ito naman ang panawagan ng grupong Philippine Movement for Climate Justice (PMCJ): "Now more than ever, in solidarity with the victims of Typhoon Odette, PMCJ demands that the government immediately release the calamity  and discretionary funds for the immediate relief and recovery work specifically in severely devastated areas and not wait for loans and foreign aid to trickle in."

Maraming nagugutom. Walang tubig. Walang kuryente. Maraming nasirang bahay. Maraming tumigil sa trabaho. Apektado ang buhay ng mga nasalanta. Mayaman man o mahirap, lahat ay tinamaan ng unos. Humigit-kumulang dalawang milyong katao ang apektado. Ayon sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), "A total of 452,307 families or 1,805,005 persons were affected by Typhoon “ODETTE” in 3,286 Barangays in Regions V, VI, VII, VIII, IX, X, XI, MIMAROPA, and Caraga."

Samutsaring grupo ang nagsasagawa ng tulong para sa milyon-milyong apektado ng bagyong Odette. Subalit hindi sapat ang ayudang pagkain kundi ang panawagang Climate Justice. Ibig sabihin, dapat matugunan ang suliranin sa nagbabagong klima, tulad ng madalas pag-usapan sa mga pulong ng COP taun-taon. Subalit sana'y hindi lang hanggang laway kundi tumugon talaga ang mga bansa sa pagbabawas ng kanilang emisyon upang matugunan at malutas ang patuloy na pag-iinit ng mundo dulot ng pagsusunog ng mga fossil fuel at mga plangtang coal.

Nag-uusap-usap ang mga pamahalaan, subalit kung hindi nila ito malutas sa itaas, dapat ay makatulong din tayong nasa ibaba upang hindi mahuli ang lahat. Tulad ng pagpapaunawa sa mga manggagawa't maralita ng kahalagahan ng usaping ito para sa kinabukasan ng higit na nakararami.

ANG BAGYONG ODETTE

tumitindi ang bawat agam-agam na dinulot

ng nanalantang unos na sumakbibi ng takot

sa mga nawalan ng bahay at buhay, kaylungkot

animo bawat sikdo niring hininga'y bantulot

di ko man nakita'y tinuran ng mga balita

ang kalunos-lunos na dulot ng unos sa bansa

ah, ilang tahanan at minamahal ang nawala

dahil sa nagbabagong klima't nanalasang sigwa

di maiwasang climate change ay muling pag-usapan

parang Ondoy na nagpalubog sa Kamaynilaan 

parang Yolandang pumaslang ng libong kababayan

ngayon, Odette na nanalasa sa Kabisayaan

ano't kaytindi ng epekto ng climate change doon

na nagdulot ng pangamba sa kabataan ngayon

ano na kayang kinabukasan sila mayroon

kung di kikilos ang kasalukuyang henerasyon

sa nangyaring bagyong Odette ay lalong pag-igihin

ang daigdigang usapan sa pangklimang usapin

upang kinabukasan ng daigdig ay ayusin

upang di maglubugan ang mga isla sa atin

tumitindi ang pag-init, lumalala ang klima

habang plantang coal at fossil fuel ay patuloy pa

halina't tulungan natin ang mga nasalanta

habang sigaw nati'y Climate Justice para sa masa

Mga Pinaghalawan:

https://reliefweb.int/report/philippines/ndrrmc-situational-report-no-4-typhoon-odette-2021-december-18-2021-0800-am

https://ourdailynewsonline.com/2021/12/19/greenpeace-odetteph-another-wake-up-call-to-address-climate-crisis/

https://www.facebook.com/ClimateJusticePH/

https://ourdailynewsonline.com/2021/12/20/gutom-na-po-surigao-city-survivors-call-for-relief-in-odette-aftermath/

https://cnnphilippines.com/news/2021/12/21/NDRRMC-death-toll-Odette-156.html

https://reliefweb.int/report/philippines/dswd-dromic-report-11-typhoon-odette-20-december-2021-6am

Aklat ng saribuhay

BUKREBYU: ANG REGALONG AKLAT NG MAKATANG GLEN SALES

Nakasama ko nang minsan sa pagtitipon ng mga makata sa Luneta si Glen Sales, isang guro at makata mula sa lalawigan ng Quezon, sa isang aktibidad ng grupong KAUSAP, kasama ang nagtayo nitong si Joel Costa Malabanan, na guro naman sa pamantasan. Hanggang sa nila-like niya ang mga tula ko sa pesbuk at nila-like ko rin ang kanyang mga tula.

Nitong nakaraan lamang ang pinadalhan niya ako ng librong "Biodiversity in the Philippines" ni Almira Astudillo Gilles, na nasa 56 na pahina. Makulay ang mga nilalaman at hinggil sa kalikasan. Alam daw niyang interes ko ang isyung pangkalikasan kaya niya iyon ibinigay sa akin. Natanggap ko nitong Disyembre 20, araw ng Lunes. Dahil dito'y taospusong pasasalamat ang aking ipinaabot. Agad kong binuklat at binasa ang mga nilalaman.

Ang nasabing aklat ay batayang aralin hinggil sa kalikasan at kagandahan ng ating saribuhay o bayodibersidad. At sa pambungad pa lang ay nagsabi pang kung nais nating makatulong sa kalikasan ay kontakin ang labimpitong grupong kanilang inilatag. Ibig sabihin, maraming sumusuporta sa aklat na ito.

Tinalakay sa unang bahagi ang maraming datos hinggil sa simula ng daigdig batay sa pananaliksik sa kasaysayan, mula pa noong 4.65 bilyong taon na ang nakararaan, kung paano uminog ang enerhiya batay sa pagsusuri ng mga aghamanon o siyentipiko. Nariyan din ang color classification batay sa Tree of Life, pati na ang diversity at endemismo sa ating bansa.

Nariyan ang mga paksa hinggil sa mga sumusunod: Plants, Vertebrates: Birds, Mammals, Reptiles, Fish, Invertebrates: Echinoderms, Corals, Jellyfish, Anemones, Worms and Leeches, Insects, Arachnids, and Crustaceans.

Pinagtuunan ng pansin ang Birth of an Archipelago, Geology Rocks,  Habitats, Coral Reefs and Oceans, Biodiversity Hotspots, Threat to Biodiversity, Overdevelopment. Mayroon palang 110 ethnic groups o grupong katutubo sa Pilipinas, na ayon sa aklat ay nasa sampung porsyento ng populasyon.

Maraming mga payo, tulad ng sampung nakasaad sa "A drugstore in your backyard", at mga halimbawa ng Conservation Efforts. Sa nangyayari sa ating kapaligiran, matutunghayan sa paksang "What you can do" ang mga maaari nating magawa bilang indibidwal, kundi man grupo. Sa pahinang "So you want to be a scientist", nag-anyaya sila kung ano ang maaari nating pag-aralan o basahin upang higit pa nating maunawaan ang ating daigdig, nang sa gayon ay maprotektahan pa ito, tulad ng Astronomy, Biology, Chemistry, Earth Science or Geoscience, Physics, Atmospheric Science, at Material Science.

Iniiwan sa atin ng aklat ang isang quotation mula sa kilalang manunulat ng science fiction na si Isaac Asimov: The most exciting phrase to hear in science, the one that heralds the most discoveries, is not "Eureka!" (I found it!) but  "That's Funny!"

ANG AKLAT NG SARIBUHAY

pasalamat sa kaibigang makatang Glen Sales

dahil sa bigay na aklat, napukaw ang interes

upang saliksikin pang malalim at magkahugis

ang samutsaring kaalamang sa diwa'y nagkabigkis

biglang nagising ang interes sa librong binigay

hinggil sa paksang biodiversity (saribuhay)

sa mundo'y nagkaroon muli ng magandang pakay

habang mga paksa'y binabasa't napagninilay

iba't ibang katanungan ang sa diwa'y umusbong

lalo't sa nagbabagong klima'y paano susuong

na sa bahang dulot ng bagyo'y paano lulusong

sa pag-unawa sa agham ay paano susulong

sa Glasgow, katatapos ng pulong ng mga bansa

pinag-usapan ang klima't anong dapat magawa

at sa tangan kong libro'y muli kong sinasariwa

yaong mga pinagdaanang samutsaring sigwa

halina't magpatuloy sagipin ang kalikasan

ang kapaligiran at lipunan ay pag-aralan

halina't lumahok sa pagkilos at manindigan

para sa kinabukasan ng ating daigdigan

- gregoriovbituinjr.

12.22.2021

Kwentong agham

Dalawang aklat ng science fiction

Nabili ko ang librong The Caves of Steal ni Isaac Asimov sa BookEnds sa Baguio City noong Nobyembre 12, 2021, na may 270 pages, P120.00. Nabili ko naman ang HAKA: European Speculative Fiction in Filipino sa Solidaridad Bookshop nitong Disyembre 11, 2021, sa halagang P250.00, 322 pages. Aba'y nasa sariling wikà ang HAKA, 16 na science fiction mula sa 16 na bansa sa Europa, na isinalin sa wikang Filipino. Hanep talaga!

Inspirasyon ang mga science fiction books na ito upang ganahan ako muling magbasa at magsulat ng maikling kwento, lalo sa panahong nananamlay ang aking panulat.

MGA KWENTONG AGHAM

aba'y anong sarap kong ninamnam

yaong samutsaring kwentong agham

di man dalumat ang inaasam

ngunit pagbabasa'y anong inam

mula sa diwa ko't niloloob

ay kung anu-anong nakasukob

kaya sa pagbabasa'y sumubsob

sa akda ni Isaac Asimov

isa pang kahanga-hangang libro'y

samutsaring akdang Europeano

labing-anim na maikling kwento'y

sinalin sa wikang Filipino

maikling kwentong ibig akdain

tulad ng tirintas ng bituin

tulad ng ibon sa papawirin

puso't diwa'y maging malikhain

- gregoriovbituinjr.

12.12.2021

Minimum na pamasahe

MINIMUM NA PAMASAHE

Disyembre 11, 2021, Sabado, nalitratuhan ko ang paskil ng pamasahe sa dalawang magkaibang dyip. Umaga, pagsakay ng biyaheng San Andres-Faura, P9 ang minimum na pamasahe. Wala ang kasama nang pinuntahan dahil nasunugan. Umalis daw. Kaya nagtungo na lang sa Solidaridad Bookshop sa Faura, bumili ng inaabangang aklat, ang Balatik, bago nagtungo ng opis sa Pasig. Gabi, pagsakay ng dyip na biyaheng Pasig palengke - Crossing, P10 na ang minimum na pamasahe.

Magkaibang minimum na pamasahe sa dyip

Piso mang diperensya sa bulsa'y halukipkip

Sa biyaheng samutsari'y aking nalilirip

Nakunan ng litrato ang sa mata'y nahagip

Mahal na pamasahe'y tila nakabibigti

Lalo't butas na ang bulsa'y di pa mapakali

Buti kung sa swelduhang trabaho'y laging busy

Pa'no kung walang sweldo, kulang ang pamasahe

Heto, kumikilos pa rin kahit walang sahod

Aba'y maglakad na lang kahit saan umabot

Hanggang marating ang lugar at makapaglingkod

Sa kapwa maralitang ang buhay ay hilahod

Pamasahe'y tumaas, pati presyo ng bigas

Dapat may pambigas, di lang pag-ibig na wagas

Habang pinapangarap ang lipunang parehas

Sa pakikibakang ito'y di tayo aatras

- gregoriovbituinjr.

12.12.2021

Yero

YERO

habang nagninilay ay biglang umihip ang hangin

anong lakas, isang yero ang patungo sa akin

agad akong kumilos at baka ako'y abutin

buti't nakailag kundi sugat ang tatamuhin

maaliwalas naman ang langit, wala ring bagyo

subalit bakit sa akin ay may patungong yero

nanggaling iyon sa labas, yero kaya'y kanino

may badya bang delubyo, aba'y muntikan na ako

ako'y nahiga sa papag, sa langit tumingala

bughaw ang panginorin at puno ng talinghaga

katatapos lang ng pulong ng mga maralita

nang umihip ng malakas, akala ko'y may sigwa

buti't di sumugat sa akin ang yerong matalas

ano kayang pahiwatig ng ganitong namalas

ito kaya'y banta o paalaala sa bukas

na dapat mag-ingat lalo't hangin ay lumalakas

- gregoriovbituinjr.

12.08.2021

Dalawang aklat

THE STORY AND ITS WRITER

An Introduction to Short Fiction

Nauna kong nabili ang Compact Sixth Edition nito noong Mayo 9, 2019, sa Book Sale, sa gilid ng Shopwise sa Cubao, sa halagang P265.00, na umaabot ng 1060 pahina.

Dalawa't kalahating taon ang lumipas, nabili ko naman ang mas makapal na Fifth Edition nito noong Nobyembre 12, 2021 sa BookEnds BookShop sa Lungsod ng Baguio, sa halagang P250.00, nasa 1748 pahina. 

Di ko akalaing mabili ang parehong aklat na magkaiba ng edisyon. Gayunman, salamat at magkaiba pa rin silang aklat. Kundi'y doble-doble ang nabili ko. Pawang mahalagang collector's item at magandang pag-aralan ng tulad kong nais pang matuto sa pagsulat ng maikling kwento.

dalawang aklat hinggil sa kwento at manunulat

mga collector's item na dama ko'y mapagmulat

na maraming matututunan pag ito'y nabuklat

kayganda, "The Story and Its Writer" ang pamagat

kahanga-hanga ang The Necklace ni Guy de Maupassant

kaya ayokong magkaroon ng anumang utang

si Edgar Allan Poe, makata rin sa kahusayan

Nicolai Gogol, Joyce Carol Oates, Ann Beattie, Amy Tan

may kwento ang dakilang Gabriel Garcia Marquez

na ginawaran ng Nobel Prize sa akdang makinis

si Joseph Conrad, may matinding kwentong Heart of Darkness

may End of the Duel ang makatang Jorge Luis Borges

pangalang Anton Chekhov, John Steinbeck, Octavio Paz,

Leo Tolstoy, William Faulkner, sa kwento'y makakatas

kung paano magsulat ang mga nasabing pantas

tulad din ng Agos sa Disyerto'y kaygandang danas

- gregoriovbituinjr.

12.01.2021